Dukaism
{{Short description|Gender-neutral grammatical forms}}
{{Infobox language
| name = Dukaisms
| altname = Dukatives, postgender grammar
| nativename = dukaizmy
| acceptance = Emerging; limited social and literary use
| image =
| imagescale =
| imagealt =
| imagecaption =
| pronunciation =
| states = Poland
| region = Online communities, literary circles
| creator = Jacek Dukaj
| created = 2004
| setting = Science fiction literature, non-binary and LGBTQ language use
| ethnicity = Primarily Polish speakers
| extinct = no
| era = 21st century
| speakers = Unknown; limited voluntary usage
| date = 2025
| familycolor = artificial
| fam1 = Constructed language
| fam2 = Polish-based
| script = Latin script
| posteriori = Polish
| isoexception = dialect
| linglist = none
| glotto = none
| mapcaption = Areas of use (literary, online communities)
| notice = IPA
}}
Dukaisms{{cite web|access-date=2020-08-25 |language=pl |title=Moje zaimki to: onu/jenu |url=https://zaimki.pl/onu |website=Zaimki.pl}} and dukatives{{cite journal|access-date=2025-04-27 |author=Damian Pawłowski |date=2024 |issn=1730-4180 |journal=Studia Językoznawcze. Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny. |language=pl |number=23 |pages=161–179 |title=Językowa neutralność – sposoby tworzenia form niebinarnych w polszczyźnie i ich recepcja społeczna |url=https://www.ceeol.com/search/article-detail?id=1319551}} (also referred to in Polish as postgender or posthuman grammar or forms{{cite web|access-date=2025-04-27 |author=Jacek Dukaj |date=2022-09-09 |title=Odmiany postpłciowe w "Perfekcyjnej niedoskonałości" |url=https://dukaj.wydawnictwoliterackie.pl/odmiany-postplciowe-w-perfekcyjnej-niedoskonalosci/ |website=Jacek Dukaj}}{{cite journal|access-date=2025-04-27 |author=Joanna Nowak-Michalska |date=2024 |issn=1689-9121 |journal=Między Oryginałem a Przekładem |language=pl |number=65 |pages=27–45 |title=Język niebinarny jako wyzwanie translatorskie na przykładzie polskiego tłumaczenia powieści Bernardine Evaristo pt. Girl, Woman, Other |url=https://www.ceeol.com/search/article-detail?id=1281234}}{{cite journal|access-date=2025-04-27 |author=Konrad Kośnik, Olga Węglerska |date=2021-03-15 |doi=10.14746/cis.2021.51.11 |issn=2956-5243 |journal=Człowiek i Społeczeństwo |pages=205–220 |title=Czy naukowiec ma płeć? Rozważania na temat relacji w świecie nauki przez pryzmat stereotypów płciowych |url=https://pressto.amu.edu.pl/index.php/cis/article/view/28398 |volume=51}}) refers to a collection of gender-neutral grammatical forms (going beyond the three traditional grammatical genders – masculine, feminine, neuter), created by the writer Jacek Dukaj for his 2004 science fiction novel, Perfect Imperfection. Dukaisms since became used in other contexts, by other authors, translators, and also by some non-binary people.
History and popularization
Dukaism were created as artistic neologisms{{cite journal|access-date=2020-08-25 |date=2019 |first=Ilona |journal=Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza |language=pl |last=Mikołajczak |title=Neologizmy artystyczne jako przedmiot badań nad poprawnością językową (na materiale wybranych utworów Jacka Dukaja) |url=https://pressto.amu.edu.pl/index.php/pspsj/article/view/21753 |volume=26|issue=2 |pages=127–138 |doi=10.14746/pspsj.2019.26.2.9 }} invented by Polish writer Jacek Dukaj for his 2004 science fiction novel, Perfect Imperfection (2004){{cite journal |access-date=2025-04-27 |author1=Emilia Kuzior |author2=Magdalena Kowalska |author3=Anna Szkonter-Bochniak |date=2024 |doi=10.58683/dnswsb.2003 |issn=2719-6798 |journal=Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Bankowej w Poznaniu |number=3 |title=Schowane tożsamości: Analiza tłumaczeń zaimków postaci niebinarnych płciowo w wybranych mediach anglojęzycznych |url=https://journals.wsb.poznan.pl/index.php/znwsb/article/view/2003 |volume=106|url-access=subscription }}{{cite book |access-date=2025-04-27 |chapter=„Postpłciowe deklinacje” – nowe formy gramatyczne w powieści Jacka Dukaja Perfekcyjna Niedoskonałość |author=Ewa Kujawa |date=2021 |editor1=Tomasz Korpysz |editor2=Anna Kozłowska |isbn=978-83-8090-891-8 |location=Warszawa |number=t. 13 |oclc=on1346671267 |pages=175–190 |publisher=Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego |title=Język pisarzy: problemy gramatyki |url=https://www.worldcat.org/title/1346671267}} and subsequently they were named after him.{{cite journal|access-date=2025-04-27 |author=Maria Magdalena Nowakowska |date=2022-12-29 |doi=10.18778/0860-6587.29.20 |issn=2449-6839 |journal=Acta Universitatis Lodziensis. Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców |pages=305–315 |title=Uwagi o (nie)istniejących formach rodzajowych czasownika i ich miejscu w nauczaniu jpjo |url=https://czasopisma.uni.lodz.pl/kpc/article/view/13570 |volume=29|issue=29 |hdl=11089/44987 |hdl-access=free }} In his novel, posthuman beings (phoebe) generally have no sex, gender{{cite journal|access-date=2020-08-25 |date=2017 |first=Małgorzata |journal=Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio FF, Philologiae |language=pl |last=Potent-Ambroziewicz |pages=115–124 |title="Od morfy po mech" – wariacje na temat człowieczeństwa w prozie Jacka Dukaja |url=https://journals.umcs.pl/ff/article/view/4464 |volume=35|doi=10.17951/ff.2017.35.1.115 }}{{cite journal|access-date=2020-08-25 |date=2015 |first=Beata |journal=Czytanie Literatury. Łódzkie Studia Literaturoznawcze |language=pl |last=Atłas-Leśniewicz |pages=105–123 |title=Przez maszynę do Boga. Transhumanistyczne koncepcje w Perfekcyjnej niedoskonałości |url=https://www.ceeol.com/search/article-detail?id=397499 |volume=4|issue=4 |doi=10.18778/2299-7458.04.08 |doi-access=free }} or even biological bodies. The aim of dukaisms was to familiarize the reader with the notion of a being that does not concern itself with the concept of gender. Dukaj is known for his experimental literature, and when the novel was released, dukaisms were described as his most radical linguistic experiment yet.
Going beyond the three traditional grammatical genders – masculine, feminine and neuter – dukaisms concern the gender described as postgender. Although they originated as a literary experiment, they have since been accepted in the Polish language and used outside of the novel they debuted in. They became used by some non-binary people in Poland, which lead to their popularization.{{cite web |author=Klaudia Bobela |date=2020-07-28 |title=Zaimki.pl: jak dopasować język polski do niebinarności? Rozmawialiśmy z twórcą i twórczynium strony |url=https://queer.pl/artykul/204685/zaimkipl-strona-jezyk-polski-niebinarnosc |access-date=2020-08-25 |website=queer.pl |language=pl}}{{cite journal |last1=Hansen |first1=Karolina |last2=Żółtak |first2=Katarzyna |date=2022-05-01 |title=Social Perception of Non-Binary Individuals |pages=2027–2035 |language=en |doi=10.1007/s10508-021-02234-y |issn=1573-2800 |pmc=9192499 |pmid=35467171 |journal=Archives of Sexual Behavior |number=4 |volume=51}}{{cite journal |author=Szymon Misiek |date=2020 |title=Misgendered in Translation?: Genderqueerness in Polish Translations of English-language Television Series |url=https://anglica-journal.com/resources/html/article/details?id=207730 |access-date=2025-05-27 |pages=165–185 |doi=10.7311/0860-5734.29.2.09 |journal=Anglica |number=2 |volume=29|doi-access=free }} They have also been used occasionally by other Polish science fiction writers, as well as translators, particularly in contexts related to non-binary characters, real or fictional.{{cite web |author=Krzysztof Karol Bożejewicz |date=6 November 2019 |title=Maniak marudzi #27: Niebinarne tłumaczenia |url=https://www.przemyslenia-maniaka.pl/2019/11/maniak-marudzi-27-niebinarne-tumaczenia.html |access-date=2020-08-25}}
Dukaisms are one of the neopronouns proposed in the Polish language. {{As of|2025}}, it is not clear how enduring they will be, as other, competing gender-neutral solutions have been proposed as well. There are also combinations of dukaisms with other forms, and forms that are elaborations of dukaisms, developed without input from Dukaj (such as dukatives).{{cite web|access-date=2025-04-27 |title=Dukatywy • Zaimki.pl |url=https://zaimki.pl/dukatywy |website=Zaimki.pl}}{{cite journal|access-date=2025-04-27 |author=Aleksandra Walkiewicz |date=2022 |issn=1509-5304 |journal=Prace Językoznawcze |language=pl |number=1 |pages=85–100 |title=Językowe wykładniki niebinarności płci w polszczyźnie. Część 1: Wprowadzenie do problematyki i próba systematyzacji |url=https://www.ceeol.com/search/article-detail?id=1071690 |volume=24|doi=10.31648/pj.7599 |doi-access=free }}
Grammar
{{Seealso|Polish grammar}}
Dukaisms are based on novel conjugation and declension. Dukaj himself referred to them as "postgender grammar". The term dukaisms is used characteristically for verbal and pronominal forms, while for the noun form the term dukatives has been proposed. Dukatives did not exist in Dukaj's novel, and were not invented by Dukaj. An example of a dukative of the noun przyjaciel (friend, masculine form) and przyjaciółka (friend, feminine form) is przyjaciołu.
These dukaisms are based on feminine bases, exchanging the letter "a" for "u", e.g.: zrobiłum, poszłuś, mogłubyś. Because of the characteristics of Polish grammar, dukaisms are primarily visible in the singular grammatical number and not in plural.
According to Polish literature scholar, Ewa Kujawa, dukaisms are "constructed coherently (with few exceptions) and logically [and] fit exactly into the free space that the Polish inflectional system leaves for it".
= Declension =
| class="wikitable"
! !Pronouns !Adjectives !Proper names |
| Nominative
|onu |ładnu |Słowiński |
|---|
| Genitive
|jenu / nu / nienu |ładnu |Słowińskienu |
| Dative
|jewu / wu |ładnu |Słowińskienu |
| Accusative
|jenu / nu / nienu |ładnu |Słowińskienu |
| Instrumental
|num |ładnum |Słowińskum |
| Locative
|num |ładnum |Słowińskum |
| Vocative
|– |ładnu |Słowiński |
= Conjugation =
| class="wikitable"
! !Past tense !Future tense Imperfective !Subjunctive |
| 1 pers.
|(z)robiłum |będę robiłu |(z)robiłubym |
|---|
| 2 pers.
|(z)robiłuś |będziesz robiłu |(z)robiłubyś |
| 3 pers.
|(z)robiłu |będzie robiłu |(z)robiłuby |
Use
Example of the use of Dukaj's dukaisms in his novel (dukaisms bolded):
{{Quotation|text=– Chciałuś powiedzieć – przerwał nu Zamoyski – powinniśmy byli tam dotrzeć. Samu twierdzisz, że po odcięciu od Plateau nie wiesz nawet, w którą stronę lecimy. Swoją drogą, zastanawiam się, jak to możliwe. Przecież chyba pamiętasz, gdzie celowałuś.|author=Jacek Dukaj|title=Perfect Imperfection}}
Dukaisms are difficult to translate into some languages, such as English, which do not have grammatical gender.{{cite journal|access-date=2025-05-27 |author=Anna Małgorzata Pajdzińska |date=2018-08-17 |doi=10.17951/et.2018.30.41 |issn=0860-8032 |journal=Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury |page=41 |title=Kategorie gramatyczne a językowy obraz świata |url=https://journals.umcs.pl/et/article/view/6939 |volume=30}}
The first professional use of dukaisms outside of the novel includes the Polish localization of video games Apex Legends (2019) and Bugsnax (2020). In the case of Apex Legend, dukaisms were used for the character Bloodhound. In the case of Bugsnax, translator Ola Lubińska decided to use them in the context of the non-binary creature Floofty.{{cite web |title=OJ UW – dukaizm |url=https://nowewyrazy.pl/haslo/dukaizm.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20250126020511/https://nowewyrazy.pl/haslo/dukaizm.html |archive-date=2025-01-26 |access-date=2025-05-27 |website=www.nowewyrazy.pl |url-status=live }}{{cite web |date=2021-05-29 |title="Od początku wiedziałam, że nie chcę przepuszczać Floofty'enu przez magiel ciswashingu" – wywiad z Olą Lubińską, tłumaczką pierwszej gry wideo z dukaizmami |url=https://6kolorowgier.pl/od-poczatku-wiedzialam-ze-nie-chce-przepuszczac-flooftyenu-przez-magiel-ciswashingu-wywiad-z-ola-lubinska-tlumaczka-pierwszej-gry-wideo-z-dukaizmami/ |access-date=2025-04-27 |website=6 kolorów |author1=Admin }} Dukaisms were also used for the Polish subtitles of the documentary Seahorse (2019) and in the translation of the comic Gender Queer (2019, Polish edition 2021).{{cite web |author=Kinga Dunin |date=2021-06-19 |title=Mów do mnie, jak ci wygodnie. Nie sprowadzajmy problemów osób niebinarnych do zaimków |url=https://krytykapolityczna.pl/kultura/czytaj-dalej/kinga-dunin-czyta/maia-kobabe-gender-queer-jezyk-zaimki/ |access-date=2025-05-27 |website=KrytykaPolityczna.pl}}
They are also used in the Polish translation of the Martha Wells' Murderbot Diaries series. The title character and narrator, who is a genderless construct of man and machine, uses a neuter form, but another character in that novel, whose gender is non-binary, uses dukaisms.{{cite web |author=Anka Konieczna-Purchała |title=Tłumaczenie (się z) "Pamiętników Mordbota" – relacja ze spotkania |url=https://textem.com.pl/biblioteczka-tlumacza/o-tlumaczach-i-jezykach/tlumaczenie-sie-z-pamietnikow-mordbota-relacja-ze-spotkania/ |access-date=2025-05-27 |website=textem.com.pl}}