Help:IPA/Hindi and Urdu
{{IPA key|H:IPA-HNS|H:IPA-HI|H:IPA-UR}}
{{Contains special characters|Indic}}
The charts below show the way in which the International Phonetic Alphabet (IPA) represents Hindustani (Hindi and Urdu) pronunciations in Wikipedia articles. For a guide to adding IPA characters to Wikipedia articles, see Template:IPA and {{section link|Wikipedia:Manual of Style/Pronunciation#Entering IPA characters}}.
See Hindustani phonology, Devanagari, and Urdu alphabet for a more thorough discussion of the sounds of Hindi-Urdu.
Key
style="background:none;" |
style="vertical-align:top;"
| {| class="wikitable" style="margin: 1em; text-align: center;" ! colspan="5" | Consonants |
rowspan="2" | IPA
! colspan="3" | Examples ! rowspan="2" | English approximation |
---|
Hindi
! Urdu |
{{IPA link|b}}
| {{lang|hi|बीस}} | {{lang|ur|{{nq|بیس}}}} | {{Transliteration|inc|ISO|bīs}} | style="text-align:left;" | cabbie |
{{IPA link|bʱ}}
| {{lang|hi|भालू}} | {{lang|ur|{{nq|بھالو}}}} | {{Transliteration|inc|ISO|bhālū}} | style="text-align:left;" | clubhouse |
{{IPA link|d̪|d}}Hindi and Urdu contrast dental {{IPAblink|t̪|t}} and {{IPAblink|d̪|d}} with apical postalveolar {{IPAblink|ʈ}} and {{IPAblink|ɖ}} (as well as aspirated variants). Both sets sound like {{IPAc-en|t}} and {{IPAc-en|d}} to most English speakers although the dental [t] and [d] are used in place of the English {{IPAc-en|θ}} and {{IPAc-en|ð}} for some speakers with th-stopping.
| {{lang|hi|दाल}} | {{lang|ur|{{nq|دال}}}} | {{Transliteration|inc|ISO|dāl}} | style="text-align:left;" | width, Spanish andar |
{{IPA link|d̪ʱ|dʱ}}
| {{lang|hi|धूप}} | {{lang|ur|{{nq|دھوپ}}}} | {{Transliteration|inc|ISO|dhūp}} | style="text-align:left;" | adhere (but dental) |
{{IPA link|dʒ}}
| {{lang|hi|जान}} | {{lang|ur|{{nq|جان}}}} | {{Transliteration|inc|ISO|jān}} | style="text-align:left;" | budging |
{{IPA link|dʒʱ}}
| {{lang|hi|झड़ना}} | {{lang|ur|{{nq|جھڑنا}}}} | {{Transliteration|inc|ISO|jhaṛnā}} | style="text-align:left;" | hedgehog |
{{IPA link|ɖ}}
| {{lang|hi|डालना}} | {{lang|ur|{{nq|ڈالنا}}}} | {{Transliteration|inc|ISO|ḍālnā}} | style="text-align:left;" | American bird |
{{IPA link|ɖʱ}}
| {{lang|hi|ढक्कन}} | {{lang|ur|{{nq|ڈھکّن}}}} | {{Transliteration|inc|ISO|ḍhakkan}} | style="text-align:left;" | American birdhouse |
{{IPA link|f}}
| {{lang|hi|ख़िलाफ़}} | {{lang|ur|{{nq|خلاف}}}} | {{Transliteration|inc|ISO|k͟hilāf}} | style="text-align:left;" | fuss |
{{IPA link|ɡ}}
| {{lang|hi|गोल}} | {{lang|ur|{{nq|گول}}}} | {{Transliteration|inc|ISO|gol}} | style="text-align:left;" | ago |
{{IPA link|ɡʱ}}
| {{lang|hi|घर}} | {{lang|ur|{{nq|گھر}}}} | {{Transliteration|inc|ISO|ghar}} | style="text-align:left;" | loghouse |
{{Big|{{IPAlink|ʔ}}}}In a number of words, the {{Nq|ع}} and/or {{Big|{{nq|ء}}}} is sometimes pronounced as {{IPAlink|ʔ}} in Urdu, which is typically not represented or pronounced in Hindi, except when the Urdu variant is transliterated into Hindi.
|{{Lang|hi|एतबार}} |{{Lang|ur|{{nq|اعتبار}}}} |{{Transliteration|inc|ISO|iʻtibār}}{{Efn|Urdu transliteration. The Hindi variant is usually written as एतबार ({{Transliteration|inc|ISO|etbār}}). Rekhta Dictionary transliterates this term as ए'तिबार ({{Transliteration|inc|ISO|e'tibār}}) in Devanagari/Hindi.{{Cite web |title=Meaning of etibar in English |url=https://www.rekhtadictionary.com/meaning-of-etibaar |access-date=2023-03-18 |website=Rekhta Dictionary |language=en}}}} |style="text-align:left;" |The pause in "uh-oh!", butter (glottal stop) |
{{IPA link|ɣ}}Mainly phonemes of Urdu. Hindi speakers may replace [x], [z], [ʒ], [ɣ] and [q] with [kʰ], [dʒ], [dʒʱ], [g] and [k] respectively.
| {{lang|hi|बाग़}} | {{lang|ur|{{nq|باغ}}}} | {{Transliteration|inc|ISO|bāġ}} | style="text-align:left;" |Similar to the French R |
rowspan="2" | {{IPA link|ɦ}}
| {{lang|hi|हम}} | {{lang|ur|{{nq|ہم}}}} | {{Transliteration|inc|ISO|ham}} | rowspan="2" style="text-align:left;" | ahead |
{{lang|hi|हुक्म}}
| {{lang|ur|{{nq|حکم}}}} | {{Transliteration|inc|ISO|h̤ukm}} |
{{IPA link|j}}
| {{lang|hi|याद}} | {{lang|ur|{{nq|یاد}}}} | {{Transliteration|inc|ISO|yād}} | style="text-align:left;" | yuck |
{{IPA link|k}}
| {{lang|hi|कमज़ोर}} | {{lang|ur|{{nq|کمزور}}}} | {{Transliteration|inc|ISO|kamzor}} | style="text-align:left;" | scab |
{{IPA link|kʰ}}
| {{lang|hi|खाल}} | {{lang|ur|{{nq|کھال}}}} | {{Transliteration|inc|ISO|khāl}} | style="text-align:left;" | cab |
{{IPA link|l}}
| {{lang|hi|लब}} | {{lang|ur|{{nq|لب}}}} | {{Transliteration|inc|ISO|lab}} | style="text-align:left;" | leaf |
{{IPA link|m}}
| {{lang|hi|मगर}} | {{lang|ur|{{nq|مگر}}}} | {{Transliteration|inc|ISO|magar}} | style="text-align:left;" | much |
{{IPA link|n̪|n}}
| {{lang|hi|नहीं}} | {{lang|ur|{{nq|نہیں}}}} | {{Transliteration|inc|ISO|nahī̃}} | style="text-align:left;" | panther |
{{IPA link|ɳ}}Mainly phonemes of Hindi. Urdu speakers usually replace [ɳ] and [ʂ] with [n] and [ʃ] respectively.
| {{lang|hi|किरण}} | {{lang|ur|{{nq|کرن}}}} | {{Transliteration|inc|ISO|kiraṇ}} | style="text-align:left;" | American burn |
{{IPA link|ŋ}}
| {{lang|hi|रंग}} | {{lang|ur|{{nq|رن٘گ}}}} | {{Transliteration|inc|ISO|raṅg}} | style="text-align:left;" | bang |
{{IPA link|p}}
| {{lang|hi|पल}} | {{lang|ur|{{nq|پل}}}} | {{Transliteration|inc|ISO|pal}} | style="text-align:left;" | spot |
{{IPA link|pʰ}}
| {{lang|hi|फल}} | {{lang|ur|{{nq|پھل}}}} | {{Transliteration|inc|ISO|phal}} | style="text-align:left;" | pot |
{{IPA link|q}}
| {{lang|hi|क़रीब}} | {{lang|ur|{{nq|قریب}}}} | {{Transliteration|inc|ISO|qarīb}} | style="text-align:left;" | somewhat like caught |
rowspan="2" | {{IPA link|r}}{{IPA|/ɾ/}} can surface as a trill {{IPA|[r]}} in word-initial and syllable-final positions. Geminate {{IPA|/ɾː/}} is always a trill.
| {{lang|hi|रस}} | {{lang|ur|{{nq|رس}}}} | {{Transliteration|inc|ISO|ras}} | rowspan="2" style="text-align:left;" | Trilled ring |
{{lang|hi|ज़र्रा}}
| {{lang|ur|{{nq|ذرّہ}}}} | {{Transliteration|inc|ISO|zarra}} |
{{IPA link|ɾ}}
| {{lang|hi|ज़रा}} | {{lang|ur|{{nq|ذرا}}}} | {{Transliteration|inc|ISO|zarā}} | style="text-align:left;" | American atom |
{{IPA link|ɽ}}
| {{lang|hi|लड़ना}} | {{lang|ur|{{nq|لڑنا}}}} | {{Transliteration|inc|ISO|laṛnā}} | style="text-align:left;" | American garter |
{{IPA link|ɽʱ}}
| {{lang|hi|पढ़ाई}} | {{lang|ur|{{nq|پڑھائی}}}} | {{Transliteration|inc|ISO|paṛhāī}} | style="text-align:left;" | no English equivalent |
{{IPA link|s}}
| {{lang|hi|सब}} | {{lang|ur|{{nq|سب}}}} | {{Transliteration|inc|ISO|sab}} | style="text-align:left;" | sun |
{{IPA link|ʂ}}
| {{lang|hi|नष्ट}} | {{lang|ur|{{nq|نشٹ}}}} | {{Transliteration|inc|ISO|naṣṭ}} | style="text-align:left;" | shoe but retroflex |
{{IPA link|ʃ}}
| {{lang|hi|काश}} | {{lang|ur|{{nq|کاش}}}} | {{Transliteration|inc|ISO|kāś}} | style="text-align:left;" | shoe |
rowspan="2" | {{IPA link|t̪|t}}
| {{lang|hi|तालाब}} | {{lang|ur|{{nq|تالاب}}}} | {{Transliteration|inc|ISO|tālāb}} | rowspan="2" style="text-align:left;" | similar to outthink, Spanish tomar |
लतीफ़ा
|{{Nq|لطیفہ}} |lat̤īfa |
{{IPA link|t̪ʰ|tʰ}}
| {{lang|hi|थैला}} | {{lang|ur|{{nq|تھیلا}}}} | {{Transliteration|inc|ISO|thailā}} | style="text-align:left;" | tub (but dental) |
{{IPA link|t͡ʃ}}
| {{lang|hi|चोर}} | {{lang|ur|{{nq|چور}}}} | {{Transliteration|inc|ISO|cor}} | style="text-align:left;" | catch |
{{IPA link|t͡ʃʰ}}
| {{lang|hi|छोड़ना}} | {{lang|ur|{{nq|چھوڑنا}}}} | {{Transliteration|inc|ISO|choṛnā}} | style="text-align:left;" | beachhead |
{{IPA link|ʈ}}
| {{lang|hi|टमाटर}} | {{lang|ur|{{nq|ٹماٹر}}}} | {{Transliteration|inc|ISO|ṭamāṭar}} | style="text-align:left;" | stub (but retroflex) |
{{IPA link|ʈʰ}}
| {{lang|hi|ठंड}} | {{lang|ur|{{nq|ٹھنڈ}}}} | {{Transliteration|inc|ISO|ṭhanḍ}} | style="text-align:left;" | tub (but retroflex) |
{{IPA link|ʋ}}
| {{lang|hi|वर्ज़िश}} | {{lang|ur|{{nq|ورزش}}}} | {{Transliteration|inc|ISO|varziś}} | style="text-align:left;" | vat |
{{IPA link|w}}{{IPA|[w]}} occurs as an allophone of {{IPA|[ʋ]}} when /{{lang|hi|व}} {{lang|ur|{{nastaliq|و}}}}/ is in an onglide position between an onset consonant and a following vowel while {{IPA|[ʋ]}}, which may phonetically be {{IPAblink|v}}, occurs otherwise.
| {{lang|hi|पकवान}} | {{lang|ur|{{nq|پكوان}}}} | {{Transliteration|inc|ISO|pakvān}} | style="text-align:left;" | well |
{{IPA link|x}}
| {{lang|hi|ख़राब}} | {{lang|ur|{{nq|خراب}}}} | {{Transliteration|inc|ISO|k͟harāb}} | style="text-align:left;" | Scottish loch |
{{IPA link|z}}
| {{lang|hi|काग़ज़}} | {{lang|ur|{{nq|کاغذ}}}} | {{Transliteration|inc|ISO|kāġaz}} | style="text-align:left;" | zoo |
{{IPA link|ʒ}}
| {{lang|hi|अझ़दहा}} | {{lang|ur|{{nq|اژدہا}}}} | {{Transliteration|inc|ISO|aždahā}} | style="text-align:left;" | pleasure |
|
class="wikitable" style="margin: 1em 2em; text-align: center;"
! colspan="5" | Vowels |
rowspan="2"| IPA
! colspan="3" | Examples ! rowspan="2" | English approximation |
---|
Hindi
! Urdu |
{{IPA link|äː|aː}}
| {{lang|hi|काम}} | {{lang|ur|{{nq|کام}}}} | {{Transliteration|inc|ISO|kām}} | style="text-align: left;" | father |
{{IPA link|eː}}
| {{lang|hi|जेब}} | {{lang|ur|{{nq|جیب}}}} | {{Transliteration|inc|ISO|jeb}} | style="text-align: left;" | Scottish say |
{{IPA link|ɛ}}{{IPA|[ɛ]}} occurs as an allophone of {{IPA|/ə/}} near an {{IPA|/ɦ/}} that is surrounded on both sides by schwas. Usually, the second schwa becomes silent, which results in an {{IPA|[ɛ]}} preceding an {{IPA|/ɦ/}}.
| {{lang|hi|रहना}} | {{lang|ur|{{nq|رہنا}}}} | {{Transliteration|inc|ISO|rêhnā}} | style="text-align: left;" | pen |
{{IPA link|ɛː}}
| {{lang|hi|कैसा}} | {{lang|ur|{{nq|کیسا}}}} | {{Transliteration|inc|ISO|kaisā}} | style="text-align: left;"| fairy |
{{IPA link|ə}}
| {{lang|hi|कल}} | {{lang|ur|{{nq|کَل}}}} | {{Transliteration|inc|ISO|kal}} | style="text-align: left;" | about |
{{IPA link|ɪ}}
| {{lang|hi|जितना}} | {{lang|ur|{{nq|جِتنا}}}} | {{Transliteration|inc|ISO|jitnā}} | style="text-align: left;" | sit |
{{IPA link|iː}}
| {{lang|hi|जीतना}} | {{lang|ur|{{nq|جیتنا}}}} | {{Transliteration|inc|ISO|jītnā}} | style="text-align: left;" | seat |
{{IPA link|oː}}
| {{lang|hi|बोलो}} | {{lang|ur|{{nq|بولو}}}} | {{Transliteration|inc|ISO|bolo}} | style="text-align: left;" | story |
{{IPA link|ɔː}}
| {{lang|hi|कौन}} | {{lang|ur|{{nq|کَون}}}} | {{Transliteration|inc|ISO|kaun}} | style="text-align: left;" | off, but long |
{{IPA link|ʊ}}
| {{lang|hi|उन}} | {{lang|ur|{{nq|اُن}}}} | {{Transliteration|inc|ISO|un}} | style="text-align: left;" | foot |
{{IPA link|uː}}
| {{lang|hi|ऊन}} | {{lang|ur|{{nq|اُون}}}} | {{Transliteration|inc|ISO|ūn}} | style="text-align: left;" | cool |
{{IPA link|◌̃}}
| {{lang|hi|मैं}} | {{lang|ur|{{nq|مَیں}}}} | {{Transliteration|inc|ISO|maiṁ}} |nasal vowel faun |
class="wikitable" style="margin: 1em 2em; text-align: center;"
! colspan="4" | Suprasegmentals |
IPA
! Example ! Notes |
---|
{{IPA link|ˈ|ˈ◌}}
| {{IPA|[ˈbaːɦər]}} | style="text-align: left;" | stress |
{{IPA link|ː|◌ː}}
| {{IPA|[ˈʊtːəɾ pɾəˈdeːʃ]}} | style="text-align: left;" | doubled consonant |
|}
Notes
{{reflist}}{{notelist}}
See also
- {{clc|Pages with Hindustani IPA|pages}}
- {{clc|Pages with Hindi IPA|pages}}
- {{clc|Pages with Urdu IPA|pages}}
{{IPA keys}}