Akkala Sámi

{{Short description|Extinct Uralic language from Russia}}

{{Infobox language

| name = Akkala Sámi

| nativename =

| states = Russia

| region = Southwest Kola Peninsula

| ethnicity = 80 Akkala Sámi (2011)

| extinct = 29 December 2003, with the death of Mariya Sergina

| ref = e18

| revived =

| familycolor = Uralic

| fam2 = Sámi

| fam3 = Eastern

| fam4 = Mainland

| script = Cyrillic

| map = File:Akkala-SamiLanguageLocatorMap.svg

| mapcaption = Akkala Sami language area (red) within Sápmi (grey)

| map2 = Lang Status 01-EX.svg

| mapcaption2 = {{center|{{small|Akkala Sámi is classified as Extinct by the UNESCO Atlas of the World's Languages in Danger (2010)}}}}{{cite report |title=Atlas of the World's Languages in Danger |publisher=UNESCO |edition=3rd |url=https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000187026 |date=2010 |page=7}}

| iso3 = sia

| glotto = akka1237

| glottorefname = Akkala Saami

| altname = Babin Sami

| speakers2 = 4 passive speakers (2018){{Cite web |title=«Лингвистический оптимизм»: репортаж с конференции «Лингвистический форум 2019: Коренные языки России и мира» |url=https://iling-ran.ru/web/en/node/2645 |access-date=2024-09-10 |website=Институт языкознания РАН |language=en}}

}}

Akkala Sámi, also referred to, particularly in Russia, as Babin Sámi ({{Langx|ru|Бабинский саа́мский}}), was a Sámi language spoken in the Sámi villages of {{lang|sia|Aʼkkel|italic=no}} ({{Langx|ru|Бабинский}}; {{Langx|fi|Akkala}}), {{lang|sia|Čuʼkksuâl|italic=no}} ({{Langx|ru|Экостровский|link=no}}) and {{lang|sia|Sââʼrvesjäuʼrr|italic=no}} ({{Langx|ru|Гирвасозеро|link=no}}; {{Langx|fi|Hirvasjärvi|link=no}}), in the inland parts of the Kola Peninsula in Russia. Formerly erroneously{{according to whom|date=October 2023}} regarded as a dialect of Kildin Sámi, it has recently{{when|date=October 2023}} become recognized as an independent Sámi language that is most closely related to its western neighbor Skolt Sámi, and the two are somewhat mutually intelligible.

Akkala Sámi was noted as extinct in the 2010 UNESCO Atlas of the World's Languages in Danger. Previously, it had been considered the most endangered Eastern Sámi language. On December 29, 2003, Maria Sergina{{snd}}the last fluent native speaker of Akkala Sámi{{snd}}died.{{cite web|url=http://www.galdu.org/govat/doc/nordisk_samekonvensjon.pdf |title=Nordisk samekonvensjon |language=sv |access-date=2014-02-07 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20070411023150/http://www.galdu.org/govat/doc/nordisk_samekonvensjon.pdf |archive-date=2007-04-11 }}Rantala, Leif, Aleftina Sergina 2009. Áhkkila sápmelaččat. Oanehis muitalus sámejoavkku birra, man maŋimuš sámegielalaš olmmoš jámii 29.12.2003. Roavvenjárga. However, as of 2011 there were at least two people, both aged 70, with some knowledge of Akkala Sámi. Remaining ethnic Akkala Sámi live in the village Yona,{{Cite book |last=Scheller |first=Elizabeth |title=Ethnic and Linguistic Context of Identity: Finno-Ugric Minorities |date=2011 |publisher=University of Helsinki, Department of Finnish, Finno-Ugrian and Scandinavian Studies |isbn=978-952-5667-28-8 |editor1-last=Grünthal |editor1-first=Riho |location=Helsinki, Finland |pages=90–91 |chapter=The Sámi Language Situation in Russia |oclc=755168782 |editor2-last=Kovács |editor2-first=Magdolna |chapter-url=https://munin.uit.no/bitstream/handle/10037/5123/article.pdf?sequence=1&isAllowed=y}} where there is a cultural office.

Although there exists a description of Akkala Sámi phonology and morphology, a few published texts, and archived audio recordings, as well as a grammar of the language, the Akkala Sámi language remains among the most poorly documented Sámi languages. One of the few items in the language are chapters 23–28 of the Gospel of Matthew published in 1897. It was translated by A. Genetz, and printed at the expense of the British and Foreign Bible Society.{{cn|date=October 2023}}

In the Russian 2020 census, 1 person still claimed knowledge of Akkala.{{Cite web |title=Росстат — Всероссийская перепись населения 2020 |url=https://rosstat.gov.ru/vpn_popul |archive-url=https://web.archive.org/web/20230701102359/https://rosstat.gov.ru/vpn_popul |archive-date=July 1, 2023 |access-date=2023-01-03 |website=rosstat.gov.ru}}

[[File:Sami dialects and settlements in Russia map.svg|thumbnail|300px|Sámi dialects and settlements in Russia:

{{legend|blue|Akkala (Russian Babinsky)}}

A-1 Aʼkkel (Russian Babinsky, Finnish Akkala)

A-2 Čuʼkksuâl (Russian Ekostrovsky)

A-3 Yona

A-4 Sââʼrvesjäuʼrr (Russian Girvasozero, Finnish Hirvasjärvi)]]

Morphology

The following overview is based on Pekka (Pyotr) M. Zaykov's volume.Зайков, П. М. Бабинский диалект саамского языка (фонолого-морфологическое исследование). Петрозаводск: «Карелия», 1987. Zaykov's Uralic phonetic transcription is retained here. The middle dot ˑ denotes palatalization of the preceding consonant, analyzed by Zaykov as semisoft pronunciation.

=Noun=

Akkala Sámi has eight cases, singular and plural: nominative, genitive-accusative, partitive, dative-illative, locative, essive, comitative and abessive. Case and number are expressed by a combination of endings and consonant gradation:

  • Nominative: no marker in the singular, weak grade in the plural.
  • Genitive-accusative: weak grade in the singular, weak grade + -i in the plural.
  • Partitive: this case exists only in the singular, and has the ending -{{Not a typo|tti͔}}.
  • Dative-illative: strong grade + -a, -a͕ or in the singular, weak grade + -i in the plural.
  • Locative: weak grade + -st, -śtˑ in the singular, weak grade + -nˑ in the plural.
  • Essive: this case exists only in the singular: strong grade + -nˑ.
  • Comitative: weak grade + -nˑ in the singular, strong grade + -{{Not a typo|guim}}, -{{Not a typo|vuim}} or -{{Not a typo|vi̮i̭m}} in the plural.
  • Abessive: weak grade + -ta in the singular.

=Pronoun=

The table below gives the declension of the personal pronouns {{Lang|sia|monn}} ‘I’ and {{Lang|sia|mij}} ‘we’. The pronouns {{Lang|sia|tonn}} ‘you (sg.)’ and {{Lang|sia|sonn}} ‘(s)he’ are declined like {{Lang|sia|monn}}, the pronouns {{Lang|sia|tij}} ‘you (pl.)’ and {{Lang|sia|sij}} ‘they’ are declined like {{Lang|sia|mij}}.

class="wikitable"
 

!Singular

!Plural

Nominative

| {{Lang|sia|monn|italic=no}}|| {{Lang|sia|mij|italic=no}}

Genitive-Accusative

| {{Lang|sia|mū|italic=no}}|| {{Lang|sia|mii̭ji|italic=no}}

Essive

| {{Lang|sia|munˑ|italic=no}}|| {{n/a}}

Dative-illative

| {{Lang|sia|munˑnˑa͔|italic=no}}|| {{Lang|sia|mii̭ji|italic=no}}

Locative

| {{Lang|sia|muśtˑ|italic=no}}|| {{Lang|sia|miśtˑ|italic=no}}

Comitative

| {{Lang|sia|muinˑ|italic=no}}|| {{Lang|sia|mii̭jivuim|italic=no}}

Abessive

| {{Lang|sia|muta|italic=no}}|| {{Lang|sia|mii̭ta|italic=no}}

The interrogative pronouns {{Lang|sia|mī}} ‘what?’ and {{Lang|sia|tˑī, kī}} ‘who?’ are declined as follows:

class="wikitable"
 

!{{Lang|sia|mī}} ‘what?’

!{{Lang|sia|tˑī, kī}} ‘who?’

Nominative

| {{Lang|sia|mī|italic=no}}|| {{Lang|sia|tˑī, kī|italic=no}}

Genitive-Accusative

| {{Lang|sia|mi̮n|italic=no}}|| {{Lang|sia|t́an, ḱan|italic=no}}

Dative-illative

| {{Lang|sia|mi̮z|italic=no}}|| {{Lang|sia|koz|italic=no}}

Locative

| {{Lang|sia|mi̮st|italic=no}}|| {{Lang|sia|kośtˑ|italic=no}}

Comitative

| {{Lang|sia|mi̮i̭nˑ|italic=no}}|| {{Lang|sia|ḱainˑ|italic=no}}

Abessive

| {{Lang|sia|mi̮nta|italic=no}}|| {{Lang|sia|ḱanta|italic=no}}

The demonstratives are declined as follows:

class="wikitable"
rowspan=2|

!colspan=2|proximal
{{Lang|sia|tˑa͕t}} ‘this’

!colspan=2|medial
{{Lang|sia|ti̮t}} ‘that’

SingularPlural

!Singular

Plural
Nominative

| {{Lang|sia|tˑa͕t|italic=no}}|| {{Lang|sia|tˑa͕k|italic=no}}|| {{Lang|sia|ti̮t|italic=no}}|| {{Lang|sia|ti̮k|italic=no}}

Genitive-Accusative

| {{Lang|sia|tˑa͕nˑ|italic=no}}|| {{Lang|sia|tˑa͕i|italic=no}}|| {{Lang|sia|ti̮n|italic=no}}|| {{Lang|sia|ti̮i̭|italic=no}}

Essive

| {{Lang|sia|tˑa͕inˑ|italic=no}}|| {{n/a}} || {{Lang|sia|ti̮i̭nˑ|italic=no}}|| {{n/a}}

Dative-illative

| {{Lang|sia|tˑa͕z|italic=no}}|| {{Lang|sia|tˑai(t)|italic=no}}|| {{Lang|sia|ti̮k, ti̮z|italic=no}}|| {{Lang|sia|ti̮i̭(t)|italic=no}}

Locative

| {{Lang|sia|tˑa͕śtˑ|italic=no}}|| {{Lang|sia|tˑa͕in|italic=no}}|| {{Lang|sia|ti̮śtˑ|italic=no}}|| {{Lang|sia|ti̮i̼(n)|italic=no}}

Comitative

| {{Lang|sia|tˑa͕inˑ|italic=no}}|| {{Lang|sia|tˑa͕ivuim|italic=no}}|| {{Lang|sia|ti̮i̭nˑ|italic=no}}|| {{Lang|sia|ti̮i̭vuim|italic=no}}

Abessive

| {{Lang|sia|tˑa͕ta|italic=no}}|| {{Lang|sia|tˑa͕ita|italic=no}}|| {{Lang|sia|ti̮ta|italic=no}}|| {{Lang|sia|ti̮i̭ta|italic=no}}

=Verb=

Akkala Sámi verbs have three persons and two numbers, singular and plural. There are three moods: indicative, imperative and conditional; the potential mood has disappeared.

{{col-begin}}

{{col-break}}

class="wikitable"

|+ verb {{Lang|sia|va͕n̄ˑće}} ‘to walk’

!

!Present

!Imperfect

{{gcl|1SG}}

| {{Lang|sia|vā͕nʒam|italic=no}}|| {{Lang|sia|va͕n̄ˑcim|italic=no}}

{{gcl|2SG}}

| {{Lang|sia|va͕nʒak|italic=no}}|| {{Lang|sia|vā͕nˑcik|italic=no}}

{{gcl|3SG}}

| {{Lang|sia|va͕n̄ˑc|italic=no}}|| {{Lang|sia|vānˑʒi|italic=no}}

{{gcl|1PL}}

| {{Lang|sia|va͕n̄ˑćepˑ|italic=no}}|| {{Lang|sia|vānˑʒim|italic=no}}

{{gcl|2PL}}

| {{Lang|sia|va͕nˑćepˑpˑe|italic=no}}|| {{Lang|sia|vānˑʒitˑ|italic=no}}

{{gcl|3PL}}

| {{Lang|sia|vā͕nˑʒatˑ|italic=no}}|| {{Lang|sia|van̄ˑciš|italic=no}}

{{col-break}}

class="wikitable"

|+ verb {{Lang|sia|korrɛ}} ‘to knit’

!

!Present

!Imperfect

{{gcl|1SG}}

| {{Lang|sia|kōram|italic=no}}|| {{Lang|sia|korri͔m|italic=no}}

{{gcl|2SG}}

| {{Lang|sia|kōrak|italic=no}}|| {{Lang|sia|korri͔k|italic=no}}

{{gcl|3SG}}

| {{Lang|sia|korr|italic=no}}|| {{Lang|sia|kōri͔|italic=no}}

{{gcl|1PL}}

| {{Lang|sia|korrɛpˑ|italic=no}}|| {{Lang|sia|kōri͔m|italic=no}}

{{gcl|2PL}}

| {{Lang|sia|korrɛpˑpˑe|italic=no}}|| {{Lang|sia|kōri͔tˑ|italic=no}}

{{gcl|3PL}}

| {{Lang|sia|kōratˑ|italic=no}}|| {{Lang|sia|korri͔š|italic=no}}

{{col-break}}

class="wikitable"

|+ verb {{Lang|sia|ĺiije}} ‘to be’

!

!Present

!Imperfect

{{gcl|1SG}}

| {{Lang|sia|ĺam|italic=no}}|| {{Lang|sia|ĺii̭jim|italic=no}}

{{gcl|2SG}}

| {{Lang|sia|ĺak|italic=no}}|| {{Lang|sia|ĺiijik|italic=no}}

{{gcl|3SG}}

| {{Lang|sia|ĺie|italic=no}}|| {{Lang|sia|ĺai|italic=no}}

{{gcl|1PL}}

| {{Lang|sia|ĺepˑ|italic=no}}|| {{Lang|sia|ĺījim|italic=no}}

{{gcl|2PL}}

| {{Lang|sia|ĺepˑpˑe|italic=no}}|| {{Lang|sia|ĺījitˑ|italic=no}}

{{gcl|3PL}}

| {{Lang|sia|ĺetˑ|italic=no}}|| {{Lang|sia|ĺii̭jiš|italic=no}}

{{col-end}}

Compound tenses such as perfect and pluperfect are formed with the verb {{Lang|sia|ĺii̭je}} in the present or imperfect as auxiliary, and the participle of the main verb. Examples are {{Lang|sia|ĺam tĭĕhtmi̮nč}} ‘I have known’ from {{Lang|sia|tĭĕhttɛ}} ‘to know’, and {{Lang|sia|ĺai tui̭jāma}} ‘(s)he had made’ from {{Lang|sia|tui̭je}} ‘to make’.

The conditional mood has the marker , which is added to the weak grade of the stem: {{Lang|sia|kuarčim}} ‘I would sew’, {{Lang|sia|vizzčik}} ‘you (sg.) would become tired’.

As in other Sámi languages, Akkala Sámi makes use of a negative verb that conjugates according to person and number, while the main verb remains unchanged. The conjugation of the negative verb is shown here together with the verb {{Lang|sia|aĺ̄ḱe}} ‘to begin’:

class="wikitable"

|+ verb {{Lang|sia|aĺ̄ḱe}} ‘to begin’

{{gcl|1SG}}

| {{Lang|sia|jim aĺg|italic=no}}

{{gcl|2SG}}

| {{Lang|sia|jik aĺg|italic=no}}

{{gcl|3SG}}

| {{Lang|sia|ij aĺg|italic=no}}

{{gcl|1PL}}

| {{Lang|sia|jepˑ aĺg|italic=no}}

{{gcl|2PL}}

| {{Lang|sia|jepˑpˑe aĺg|italic=no}}

{{gcl|3PL}}

| {{Lang|sia|jetˑ aĺg|italic=no}}

The third person singular and plural of the verb {{Lang|sia|ĺii̭je}} ‘to be’ have special contracted forms {{Lang|sia|ɛĺĺa}} and {{Lang|sia|jāĺa}}.

References

{{Reflist}}