Proto-Trans–New Guinea language

{{Short description|Reconstructed ancestor of the Trans–New Guinea languages}}

{{Infobox proto-language

| name = Proto-Trans–New Guinea

| altname = PTNG

| region = New Guinea Highlands

| familycolor = Papuan

| target = Trans–New Guinea languages

| child1 = Proto-Anim

| child2 = Proto-Awyu–Ok

| child3 = Proto-Momuna–Mek

}}

Proto-Trans–New Guinea is the reconstructed proto-language ancestral to the Trans–New Guinea languages. Reconstructions have been proposed by Malcolm Ross and Andrew Pawley.

Phonology

Proto-Trans–New Guinea is reconstructed with a typical simple Papuan inventory: five vowels, {{IPA|/i e a o u/}}, three phonations of stops at three places, {{IPA|/p t k, b d ɡ, m n ŋ/}} (Andrew Pawley reconstructs the voiced series as prenasalized {{IPA|/mb nd ŋɡ/}}), plus a palatal affricate {{IPA|/dʒ ~ ndʒ/}}, the fricative {{IPA|/s/}}, and the approximants {{IPA|/l j w/}}. Syllables are typically (C)V, with CVC possible at the ends of words. Many of the languages have restricted tone systems.

:

class="wikitable" style="text-align: center"
+Consonants{{cite book |last1=Pawley |first1=Andrew |last2=Hammarström |first2=Harald |editor1-last=Palmer |editor1-first=Bill |date=2018 |title=The Languages and Linguistics of the New Guinea Area: A Comprehensive Guide |chapter=The Trans New Guinea family |series=The World of Linguistics |volume=4 |location=Berlin |publisher=De Gruyter Mouton |pages=21–196 |isbn=978-3-11-028642-7 |doi=10.1515/9783110295252-002}}{{rp|136}}

! !!Bilabial!!Apical!!Palatal!!Velar

style="text-align: left"|Plosive

| p || t|| || k

style="text-align: left"|Prenasalised plosives

| ᵐb || ⁿd

| ᶮʤ|| ᵑg

style="text-align: left"|Nasals

| m || n|| ɲ || ŋ

style="text-align: left"|Fricatives

|

|s

|

|

style="text-align: left"|Laterals

| || l|| ||

style="text-align: left"|Semivowels

| w || || j ||

The Proto-Trans–New Guinea vowels are reconstructed as having a cross-linguistically frequent five-vowel system:

:

class="wikitable" style="text-align: center"
+Vowels

!

! Front

!Central

! Back

Close

| {{IPA|i}}

|

| {{IPA|u}}

Mid

| {{IPA|e}}

|

| {{IPA|o}}

Open

|

|a

|

Pronouns

Ross reconstructs the following pronominal paradigm for Trans–New Guinea, with *a~*i ablaut for singular~non-singular:

:

class=wikitable
I*nawe*ni
thou*gayou*gi
s/he*(y)a, *uathey*i

There is a related but less commonly attested form for 'we', *nu, as well as a *ja for 'you', which Ross speculates may have been a polite form. In addition, there were dual suffixes *-li and *-t, and a plural suffix *-nV, (i.e. n plus a vowel) as well as collective number suffixes *-pi- (dual) and *-m- (plural) that functioned as inclusive we when used in the first person. (Reflexes of the collective suffixes, however, are limited geographically to the central and eastern highlands, and so might not be as old as proto-Trans–New Guinea.)

Morphology

Studies group Madang, Finisterre-Huon, and Kainantu-Goroka together as part of a larger Northeast New Guinea (NENG) group on the basis of morphological evidence, such as mutually reconstructable verbal suffixes that mark subject:{{cite journal |last1=Suter |first1=Edgar |editor1-last=Ford |editor1-first=Kevin |title=A Comparative Look at the Dual and Plural Forms of verb Inflections and Pronouns in Northeast New Guinea Papuan Languages |journal=Language and Linguistics in Melanesia |date=1997 |volume=28 |page=17-68 |url=https://c-cluster-110.uploads.documents.cimpress.io/v1/uploads/3e7f6f32-0267-401f-b8e7-90dbb8dc152d~110/original?tenant=vbu-digital |publisher=Linguistic Society of Papua New Guinea; Society on Pidgins and Creoles in Melanesia |location=Ukarumpa, Papua New Guinea |format=PDF |issn=0023-1959}}{{r|Pawley-TNG|pp=147-148}}

;Proto-Northeast New Guinea subject-marking verbal suffixes

:

class="wikitable"

! !! singular !! dual !! plural

1st person

| *-Vn || *-u(l,t) || *-un, *-i

2nd person

| *-an

| rowspan="2" | *-i(l,t)

| *-ai, *-i, *-a

3rd person

| *-a, *-i || *-ai

;Comparison of reconstructions of subject-marking verbal suffixes

:

class="wikitable"

! !! proto-Northeast New Guinea !! proto-Madang !! proto-Finisterre-Huon !! proto-Kainantu-Goroka !! Proto-Trans–New Guinea (tentative)

1sg

| *-Vn || *-in || ? || *-u || *-Vn

2sg

| *-an || *-an,*-i || *-an || *-an || *-Vn

3sg

| *-a,*-i || *-a,*-an || *-a,*-i || *-ai,*-i || *-a,*-i

1du

| *-u(l,t) || -*-u(l,t) || *-u(l,t) || *-ur || *-u(l,t)

2/3du

| *-i(l,t) || *-i(l,t) || *-i(l,t) || ? || *-i(l,t)

1pl

| *-un,*-i || *-un || *-un || *-un ||

2/3pl

| *-ai,*-i,*-a || *-ai,*-i || *-e,*-i || *-a ||

Lexicon

Lexical words, such as *niman 'louse', may also be reconstructed:

::Reflexes of *niman 'louse', which attest to an intermediate *iman in the east:

:Chimbu–Wahgi: Mid/Nuclear Wahgi {{lang|wgi|numan}}

:Engan: Enga & Kewa {{lang|enq|lema}}

:Finisterre–Huon: Kâte {{lang|kmg|imeŋ}}, Selepet {{lang|spl|imen}}

:Gogodala {{lang|ggw|mi}}

:Kainantu–Goroka: Awa {{lang|awb|nu}}, Tairora {{lang|tbg|nume}}, Fore {{lang|for|numaa}}, Gende {{lang|gaf|(tu)nima}}

:Southern Kiwai {{lang|kjd|nimo}}

:Koiarian: Managalasi {{lang|mcq|uma}}

:Kolopom: Kimaghama {{lang|kig|nome}}, Riantana {{lang|ran|nome}}

:Kwale {{lang|ksj|nomone}}

:Madang: Kalam {{lang|kmh|yman}}, Watiwa (Rai Coast) {{lang|wtf|im}}, Sirva (Adelbert) {{lang|sbq|iima}}

:Mek: Kosarek {{lang|kkl|ami}}

:Marori {{lang|mok|nemeŋk}}

:Paniai Lakes: Ekari {{lang|ekg|yame}} (metathesis?)

:Timor–Alor–Pantar: Western Pantar {{lang|lev|(h)amiŋ}}, Oirata {{lang|oia|amin}} (metathesis?)

:Wiru {{lang|wiu|nomo}}

::Questionable branches:

:Pauwasi: Yafi {{lang|wfg|yemar}}

:Central Sentani {{lang|set|mi}}

The Proto-Trans–New Guinea negative is reconstructed as *ma-. Negatives in Trans–New Guinea languages usually have either an mV- or nV- form.

Reconstructions

class="wikitable"

|+ Proto-Trans-New Guinea reconstructions{{rp|141–146}}

! colspan="2" | body parts

arm, forearm*mbena
belly, internal organs*mundun
blood*ke(nj,s)a
bone*kondaC
brain*muk[V]
breast*amu
buttocks*simbi + modifier
cheek*mVkVm
claw, hand*sikal or *sakil
ear*kand(i,e)k[V]
excrement 1[same as 'guts']
excrement 2*ata
eye 1 (cf. egg 2)*(ŋg,k)iti-maŋgV
eye 2*ŋg(a,u)mu
eye 3*nVpV
fingernail*(mb,p)(i,u)t(iu)C
foot, lower leg*k(a,o)nd(a,o)[C]
forehead, head*mVtVna
guts, intestines, bowels*sim(i,u), *simbi
hair 1*(nd,s)umu(n,t)[V]
hair 2, leaf*iti
head 1*kV(mb,p)utu
head 2*mVtVna
heart 1 (cf. belly, egg 2)*mundu-maŋgV
heart 2*simu
heart 3*kamu
knee*(ŋg,k)atuk
leg 1*k(a,o)nd(a,o)[C]
leg 2, calf*kitu
liver*[ma]pVn
milk, sap*muk
mouth, teeth*maŋgat[a]
navel*simu + modifier
neck 1*k(a,e)(nd,t)ak
neck 2, nape, side of*kuma(n,ŋ)[V]
nose*mundu
penis*mo
saliva*si(mb,p)at[V]
shoulder*kinV
skin*(ŋg,k)a(nd,t)apu
testicles*walaka
tongue 1*mbilaŋ
tongue 2*me(l,n)e
tooth 1(see mouth)
tooth 2*titi
urine*[si]si, *siti, *pisi
colspan="2" | kin terms
brother, older*[mb]amba
father*apa, *mbapa
grandparent*apus[i]
husband, man*ambi
mother, free form*am(a,i,u)
mother, bound form*na-
sibling, older*nan(a,i)
sibling, older same sex*[mb]amba
sister*aya
colspan="2" | age-gender and other social categories
baby*ŋaŋa
boy*nV
man, husband*ambi
orphan, widow & child*mbeŋga-masi
woman, female*panV
colspan="2" | birds, bird parts
bird 1*n[e]i
bird 2*yaka[i]
cassowary*ku[y]a
egg 1*mun(a,e,i)ka
egg 2, fruit, seed*maŋgV
tail*a(mb,m)u
wing*mbutu
colspan="2" | insects
butterfly*apa[pa]ta
fly*ŋgambu
louse*niman, *iman
mosquito*kasin
colspan="2" | plants, plant parts
bark*ka(nd,t)ap[u]
casuarina*kal(a,i)pV
fruit, seed (cf. egg 2)*maŋgV
leaf 1, hair*iti
leaf 2*sasak
root*kindil
sap, milk*muk
taro*mV
tree, wood*inda
colspan="2" | inanimate world
ashes 1*sumbu
ashes 2*kambu-sumbu
ashes 3*la(ŋg,k)a
cloud 1, sky*samb[V]
cloud 2*ka(mb,p)utu
fire 1*k(a,o)nd(a,u)p
fire 2*inda
fire 3*kambu
flame*mbalaŋ
ground 1*man[a]
ground 2*maka[n]
lightning, light*(mb,m)elak
moon 1*takVn[V]
moon 2*kal(a,i)m
morning*k(i,u)tuma + X
night*k(i,u)tuma
sand*sa(ŋg,k)asiŋ
sky 1, cloud*samb[V]
thunder, sky 2*kumut, *tumuk
smoke 1*kambu(s,t)(a,u)
smoke 2*kambu-la(ŋg,k)a
stone 1*kamb(a,u)na
stone 2*[na]muna
sun 1*kamali
sun 2*ketane
water 1*ok[V]
water 2*nok
wind 1*kumbutu
wind 2, breeze*pinVm
colspan="2" | artefacts
axe*tu
fence*wati
netbag 1*kun
netbag 2*at(i,u)
string, rope*asi
colspan="2" | intangible cultural concepts
instructions, language, word, speech*mana
mind, thought*n(o,u)man
name 1*imbi
name 2, who*wani
shadow, spirit*k(aw,o)nan
song, type of*saŋ
witchcraft*kum
colspan="2" | independent pronouns (for subject, object, possessor)
1 singular*na
2 singular*ŋga
3 singular*ya
3 singular*wa
1 plural*ni, *nu
1 plural*ni
2 plural*ŋgi, *ki
1 dual*niLi, *nuLi
2 dual*ŋgiLi, *kiLi
3 dual*iLi
colspan="2" | verbal suffixes marking person-number of subject
1 singular*-Vn
2 singular*-an
1 dual*-uL
2/3 dual*-iL
1 plural*-un
1 singular different subject*-pa
colspan="2" | verbs
be (live, stay, sit)*mVna-
bite*s(i,u)-
blow*pu + verb
break*pa(ŋg,k)-
burn*nd(a,e,i)-
burn, light a fire*ki-
carry (on back, shoulder)*kak(i,u)-
come*me-
cook*andu-
cut, chop*tVk-
die*kumV-
do, make*ti-
dream*kina(mb,p)-
eat, drink*na-
fly, flutter*putu(putu)-
give*mV-
go 1*pu-
go 2*yata-
hit*tu-
know, hear, see*nVŋg-
laugh*ŋgiti (+ verb)
live, be, sitsee 'be'
put*(m,p)a(l,t)V-
say, speak*nde-
see, know, perceive*nVŋg-
shoot*tVmV-
sleep 1, lie down*kin(i,u)[m]
sleep 2*p(e,i)t(e,i)o-
speak, talk*nde-
spit*kasipa-
stand*t(a,e,i)k[V]-
swell*su + verb
take*(nd,t)a-
tie*ndiŋga-, *ndaŋgi
turn (oneself)*mbuli[ki] + verb
urinate*X + *si- (urine + verb)
vomit*mVŋ[g]V ti-
colspan="2" | adjectives
blue*muk[V]
cold*kukam(o,u)
dry*ŋgatata
full*t(o,u)k(i,u) ti-
heavy*kenda
long*k(o,u)t(u,i)p
new*kVtak
short*tumba
straight*tutu[tu]ku
colspan="2" | conjunctions
and*ito
colspan="2" | negatives
not*ma- (+ verb)
colspan="2" | numerals
two*ta(l,t)(a,e)

Lexical comparison

{{center|Lexical comparison between Trans-New Guinean languages{{cite web |last1=Greenhill |first1=Simon J. |title=Database of the languages of New Guinea |url=http://transnewguinea.org/ |website=TransNewGuinea |publisher=Australian National University |date=2021}}{{cite web |url=https://newguineaworld.linguistik.uzh.ch/ |first1=Timothy |last1=Usher |first2=Edgar |last2=Suter |year=2020 |title=Newguineaworld |access-date=31 December 2020 }}}}

class="wikitable collapsible sortable" style="font-size: 85%"

|+ Body parts

! family !! language !! head !! hair !! ear !! eye !! nose !! tooth !! tongue !! leg !! blood !! bone !! skin !! breast

Trans-New Guinea

! Proto-Trans-New Guinea

| *kobutu; *kV(mb,p)utu; *mUtUna; *mVtVna || *iti; *(nd,s)umu(n,t)[V]; *zumun || *ka(nd,t)(i,e)C; *kat(i,e)C; *tVmV(d) || *g(a,u)mu; *ŋg(a,u)mu; *(ŋg,k)iti [maŋgV]; *nVpV || *mundu; *mutu || *magata; *maŋgat[a]; *titi || *balaŋ; *mbilaŋ; *me(l,n)e; *me(n,l)e || *kani(n); *k(a,o)ond(a,o)C; *kitu || *ke(ñj,s)a; *kesa || *kondaC; *kwata(l,n) || *gatapu; *(ŋg,k)a(nd,t)apu || *amu

West Bomberai

! Proto-Mbahaam-Iha

| *kaˈnda || || *kʷⁱɛr || || || || || || *wⁱɛk || *ˈtɔkar || *pak || *sɔn

Asmat-Kamoro

! Proto-Asmat-Kamrau

| *uɸu || *ɸini || *jiɸ[a/o]ne || *manaN || *miC || *siC || *komane || *mawu || *ese || *eake || || *awo

Ok-Oksapmin

! Proto-Ok-Oksapmin

| || || || *kiin || *(mu)duum || || *fV(lV)ŋ || || *xeim || || ||

Greater Awyu

! Proto-Awyu-Dumut

| *kɑibɑn; *xaiban || *möxö; *muk; *ron || *turun || *kerop || *togut || || *fɔgat; *fɔgɛt; *pogɑt || || *gom || || *kɑt; *xa(t) || *ɑm; *om

Kayagaric

! Proto-Gondu River

| *toxom || *upm || *itipaːm || *sakam || *jup || *o[x/ɣ]om || *maetap || *apit || *jes || *nomop || *pip || *etum

Kolopom

! Proto-Kolopom

| *tipV; *mVrV[w] || *muen[a] || ? *mVrVk; *[ndz][o/u]an || *VnV || *ŋgon || *t[e]r[a]k || *mepreŋg || || *iendz || || || *mam

Anim

! Proto-Fly River

| || || || *kindV[C] || || *kam || *sas || || || *mbai[a]ŋg; *ɸia[u] || ||

Anim

! Proto-Inland Gulf

| *gia || || *tu; *jeja || *kuɸino || *dasi || *ta; *bese || *koda; *sasa || *idini || || *ɸia || *nikopi; *ko[j]ipo || *jono

Anim

! Proto-Lower Fly River

| || *duɾumə; *duɾum || *towap || *baɾid || *miw || *suwə; *kam; *su || *jimə; *jim || || *nauɾə || *naɾak(ə); *baig || || *bub

Anim

! Proto-Marind

| *pa || || *kembet, *kambet || *kind || *aŋgi₂p || *maŋgat || *inum || *tegu || *do || *haiau, *hiau || *ugu || *bub

Marori

! Morori

| {{lang|mok|merao}} || {{lang|mok|pu}} || || {{lang|mok|ayix}} || || {{lang|mok|terox}} || || {{lang|mok|tegu}} || {{lang|mok|ŋgorom}} || {{lang|mok|ŋgwar}} || {{lang|mok|par}} ||

Gogodala-Suki

! Gogodala

| {{lang|ggw|ganabi}} || {{lang|ggw|tita}} || {{lang|ggw|igibi}} || {{lang|ggw|tao}} || {{lang|ggw|mina}} || {{lang|ggw|poso}} || {{lang|ggw|mɛlɛpila}} || || || {{lang|ggw|gosa}} || {{lang|ggw|kaka}} || {{lang|ggw|omo}}

Kiwaian

! Proto-Kiwai

| *kepuɾu || *mus[ua] || *gaɾe || *idomaɾi || *wodi || *ibo(-nVɾV) || *uototoɾo[p/b]e || *sakiɾo || *kaɾima; *sa[w]i || *soɾo || *tama || *amo

Paniai Lakes

! Ekari (Paniai Lake dialect)

| migo || iyo || || peka || juma || egó || etá || || emo || mitoo || kadó || ama

Dani

! Dani, Lower Grand Valley (Tangma dialect)

| {{lang|dni|mʋkkʋl-oak}} || {{lang|dni|nesi}} || {{lang|dni|nesakko}} || {{lang|dni|neil-ekken}} || {{lang|dni|namisaŋ}} || {{lang|dni|naik}} || {{lang|dni|namili}} || || {{lang|dni|mep}} || {{lang|dni|noak}} || {{lang|dni|nakap}} || {{lang|dni|neilak}}

Somahai

! Momuna

| {{lang|mqf|toko}} || {{lang|mqf|toko-ate}} || || {{lang|mqf|otu}} || || {{lang|mqf|ija}} || || {{lang|mqf|i jo-ku}} || {{lang|mqf|janɨ}} || {{lang|mqf|toko}} || {{lang|mqf|ke}} ||

Mek

! Proto-Mek

| || *p[ɔ]t[ɔ]ŋ || *aᵓ || *atiŋ || || *jo̝ || *se̝l[ija]mu || *jan || *e̝ne̝ŋ || *jɔk || || *mɔᵘm

Awin-Pa

! Proto-Kamula-Elevala

| *ke̝ba || || *m[ɔ/o̝]d[ɔ/o̝] || *kinɔ || *kine̝ || *bate̝ || *taⁱ || *tama || || *ke̝dɔ || ||

East Strickland

! Gobasi

| {{lang|goi|ulʌkib}} || {{lang|goi|o dɔsɔ}} || {{lang|goi|dulo}} || {{lang|goi|hiɔ̃}} || {{lang|goi|mina}} || {{lang|goi|mɔi}} || {{lang|goi|ili}} || {{lang|goi|hɔma}} || {{lang|goi|sõho}} || {{lang|goi|kib}} || {{lang|goi|kɔlɔf}} || {{lang|goi|tɔnu}}

Duna-Bogaya

! Duna

| {{lang|duc|kuni}} || {{lang|duc|hini}} || {{lang|duc|kɔhane}}; {{lang|duc|konane}} || {{lang|duc|le}} || {{lang|duc|kuma}} || {{lang|duc|ne}}; {{lang|duc|nee}} || {{lang|duc|ogone}}; {{lang|duc|ɔgɔne}} || {{lang|duc|tia}} || {{lang|duc|kuyila}} || {{lang|duc|kuni}} || {{lang|duc|pulu}} || {{lang|duc|abu}}; {{lang|duc|adu}}; {{lang|duc|amu}}

Duna-Bogaya

! Bogaya

| {{lang|boq|yeľʌ}}; {{lang|boq|yela}} || {{lang|boq|heepi}}; {{lang|boq|yeľʌ eľika}} || {{lang|boq|hona}}; {{lang|boq|hɔnʌn}} || {{lang|boq|kina}}; {{lang|boq|ki:nʌn}} || {{lang|boq|kuuma}}; {{lang|boq|pfouľu}} || {{lang|boq|yagai}}; {{lang|boq|yʌkʌi}} || {{lang|boq|iki}}; {{lang|boq|ɩkin}} || {{lang|boq|yehei}}; {{lang|boq|yehʌi}} || {{lang|boq|sokoya}}; {{lang|boq|yesʌ}} || {{lang|boq|hakale}}; {{lang|boq|hʌv̧ʌľe}} || {{lang|boq|hugwa}}; {{lang|boq|hukuʌn}} || {{lang|boq|alu}}; {{lang|boq|ʌľu}}

Bosavi

! Kaluli

| {{lang|bco|mise}}; {{lang|bco|misẽ}} || {{lang|bco|misẽ fɔ̃}}; {{lang|bco|mise foon}} || {{lang|bco|kenẽ}}; {{lang|bco|malo}} || {{lang|bco|si}} || {{lang|bco|migi}} || {{lang|bco|beso}}; {{lang|bco|bis}} || {{lang|bco|eʌn}}; {{lang|bco|sano}} || {{lang|bco|gidaafoo}}; {{lang|bco|gip}} || {{lang|bco|hɔbɔ}}; {{lang|bco|hooboo}} || {{lang|bco|ki}} || {{lang|bco|dɔgɔf}}; {{lang|bco|toogoof}}} || {{lang|bco|bo}}; {{lang|bco|bu}}

Kutubu

! Proto-Lake Kutubu

| *uni || *iti || || *hʲĩ || *sabe || *mete || *atu || *kotage || || *kigi || *ga[o/u] || *hʲokõ

Enga-Kewa-Huli

! Enga (Sari dialect)

| {{lang|enq|aiyomba}} || {{lang|enq|iri}} || {{lang|enq|kale}} || {{lang|enq|lenge}} || {{lang|enq|lya}} || {{lang|enq|neŋge}} || || {{lang|enq|moko}} || {{lang|enq|taiyoko}} || {{lang|enq|kuli}} || {{lang|enq|yoŋge}} || {{lang|enq|andu}}

Wiru

! Wiru

|| {{lang|wiu|tobou}} || {{lang|wiu|pine}}; {{lang|wiu|píne}} || {{lang|wiu|kabidi}} || {{lang|wiu|lene}} || {{lang|wiu|timini}} || {{lang|wiu|kime}} || {{lang|wiu|keke}}; {{lang|wiu|keké}} || {{lang|wiu|kawa}} || {{lang|wiu|kamate}} || {{lang|wiu|tono}} || {{lang|wiu|kepene}} || {{lang|wiu|adu}}

Chimbu-Wahgi

! Kuman

|| {{lang|kue|bit-na}}; {{lang|kue|bɩtiɩno}} || {{lang|kue|iŋguno}}; {{lang|kue|yungo}} || {{lang|kue|kina-na}}; {{lang|kue|kunano}} || {{lang|kue|gumutino}}; {{lang|kue|ongomit-na}} || {{lang|kue|guma-ne}}; {{lang|kue|gumano}} || {{lang|kue|siŋguno}} || {{lang|kue|dirambino}} || {{lang|kue|kati}}; {{lang|kue|kat-na}} || {{lang|kue|borɔmai}}; {{lang|kue|bořumai}}; {{lang|kue|maiam}} || {{lang|kue|yambiřo}}; {{lang|kue|yombura}} || {{lang|kue|gaŋgino}} || {{lang|kue|amu-na}}; {{lang|kue|amuno}}

Madang

! Proto-Madang

| *gat(a,i)(m) || *imunu || *kaun(i) || *amu || *mutu(gu) || *make || *mele || *kani(n) || *ka(d,r)a; *kara || *kwaten || *ga(n,r)a || *amu(na)

Finisterre

! Mungkip

|| {{lang|mpv|kʰige}} || {{lang|mpv|sɨsa}}; {{lang|mpv|sɪsa}} || {{lang|mpv|maget}}; {{lang|mpv|magitnɛ}} || {{lang|mpv|dae}}; {{lang|mpv|da·ge}} || {{lang|mpv|miminɛ}}; {{lang|mpv|mimiŋge}} || {{lang|mpv|ma}} || {{lang|mpv|mabɛm}}; {{lang|mpv|mabim}} || {{lang|mpv|kada}} || {{lang|mpv|we·q}} || {{lang|mpv|kwadi}}; {{lang|mpv|kwadzi}} || {{lang|mpv|girim}} || {{lang|mpv|nom}}

Huon

! Selepet

|| {{lang|spl|kun}}; {{lang|spl|kun-}} || {{lang|spl|somot}}; {{lang|spl|somot-}} || {{lang|spl|âdâp-}}; {{lang|spl|ɔndɔp}} || {{lang|spl|sen}}; {{lang|spl|sen-}} || {{lang|spl|hâme-}}; {{lang|spl|hɔme}} || {{lang|spl|sât-}}; {{lang|spl|sot}} || {{lang|spl|nibilam-}}; {{lang|spl|nimbilam}} || || {{lang|spl|hep-}} || {{lang|spl|haǥit}}; {{lang|spl|hahit-}} || {{lang|spl|hâk-}}; {{lang|spl|hɔk}} || {{lang|spl|nam}}; {{lang|spl|nam-}}

Kainantu-Goroka

! Proto-Eastern Kainantu-Goroka

| *-'no-N; *pia- || || *ä-Q-ra-N || || *-hi-Q || || *-mäpi-V || || *nade-V || || || *nä-N

Kainantu-Goroka

! Proto-Eastern Kainantu

| *piᵄtɐ || *jɐᵘsi || *ɑːtoː || *wu || *ipi || *wɐⁱ || *m₂ɑːpiɾi || *ipu || *wi[ʔt]ipɐ || *muʔjɑːni || || *nɑːNmɐ

Kainantu-Goroka

! Proto-Northern Kainantu

| *noːN || *jɐᵘ || *ɑːʔ || *u || *siʔ || *wɐj || *[m/n][ɐⁱ]piɾ || *tɐɾ || *nɑːɾeː || *(ɐ-)jɐNpɐ || || *nɑːN

Angan

! Simbari

|| {{lang|smb|minta}} || {{lang|smb|mindata}} || {{lang|smb|kaantɨka}} || {{lang|smb|sɨmta}} || {{lang|smb|sɨmputa}} || {{lang|smb|maanka}} || {{lang|smb|kwaavlɨlɨ}} || {{lang|smb|sɨwla}} || {{lang|smb|mɨnjaaka}} || {{lang|smb|yankinta}} || {{lang|smb|kɨlaaka}} || {{lang|smb|aamɨnta}}

Turama-Kikori

! Proto-Rumu-Omati

| *mab || *b[au]t || *go̝ || *isĩ || *ju || *magu || || *tãᵋ || || *tab || || *sõ̝

Goilalan

! Fuyug

|| {{lang|fuy|hul ha}}; {{lang|fuy|ondobe}} || {{lang|fuy|are}}; {{lang|fuy|hul haluma}} || {{lang|fuy|gadolo}} || {{lang|fuy|hul li}}; {{lang|fuy|im}} || {{lang|fuy|hul hunga}}; {{lang|fuy|unge}} || {{lang|fuy|hul usi}} || {{lang|fuy|hul asese}} || {{lang|fuy|soga}} || {{lang|fuy|tana}} || {{lang|fuy|hude}} || {{lang|fuy|hul hoda}}; {{lang|fuy|ode}} || {{lang|fuy|hul duda}}

Goilalan

! Tauade

|| {{lang|ttd|kɔrɔtɔ}} || {{lang|ttd|awutu}} || {{lang|ttd|kepapaí}} || {{lang|ttd|tavai}} || {{lang|ttd|ki:tʰ}} || {{lang|ttd|nɔtɔvai}} || {{lang|ttd|aivi}} || {{lang|ttd|lɔ'vai}} || {{lang|ttd|il'iví}} || {{lang|ttd|keniví}} || {{lang|ttd|kɔtipai}} || {{lang|ttd|data}}

Greater Binanderean

! Proto-Binandere

| *ciro; *giti || *tu || || *dibe; *diti || || *di || *VwVwV || || *ju; *or{a,o}rә || *bobo; *wetu || *tamә || *ami

Koiarian

! Proto-Koiarian

| || *fómo || || *ni || *uri || || || || *taɣo || || *vata || *amu

Kwalean

! Proto-Kwalean (Ross)

| || *iku(va) || || *(u)bu(i)vi(ma) || *ʒaʒore || *vono(ne); *wano(ne) || || || *ruu || *esi(ne) || *ahiri || *n(a)u(ne)

Kwalean

! Proto-Humene-Uare (Usher)

| || *igu || || *ubuma || *jajɔɾɛ || *ɣɔnɔnɛ || *majanɛ || *ɔda || *ɾɔo̝ || *e̝tinɛ || *ahe̝ɾe̝ || *nuunɛ

Manubaran

! Proto-Manubaran (Ross)

| *ada || *weʔia || *ane-ma || *ne(u) || *uru-ma || *gade || *afie || *[n,y]u-ka || || *nena || *roʔ(o,a) ||

Manubaran

! Proto-Mount Brown (Usher)

| *ada || *u[w]e[t/k]a || *anema || *ne || *uɾuma || *gade || *api[j]e || || *daweʔa || *nena || *ɾoʔo || *sisu

Yareban

! Proto-Musa River

| *bo-tai || *idi || *ome || *nai-tai || *iboʔo || *ni[ʔ]o || *meana || *buɾi || *iwa || *tai || *ope || *ama

Mailuan

! Mailu (Ilai dialect)

|| {{lang|mgu|ilolo}} || {{lang|mgu|liʔimu}} || {{lang|mgu|ʔope}} || {{lang|mgu|ini}} || {{lang|mgu|durumu}} || {{lang|mgu|maʔa}} || {{lang|mgu|goba}} || {{lang|mgu|ʔau}} || {{lang|mgu|lala}} || {{lang|mgu|kisa}} || {{lang|mgu|ʔopi}} || {{lang|mgu|ama}}

Dagan

! Daga

|| {{lang|dgz|iwa}} || {{lang|dgz|igumewa}} || {{lang|dgz|darinewa}} || {{lang|dgz|yamewa}} || {{lang|dgz|ginewa}} || {{lang|dgz|nodonewa}} || {{lang|dgz|mɛriwa}} || || {{lang|dgz|dɛnip}} || {{lang|dgz|kaemewa}} || {{lang|dgz|ɛpiwa}} || {{lang|dgz|amewa}}

class="wikitable collapsible sortable" style="font-size: 85%"

|+ Nature

! family !! language !! louse !! dog !! pig !! bird !! egg !! tree !! sun !! moon !! water !! fire !! stone !! path

Trans-New Guinea

! Proto-Trans-New Guinea

| *niman || || || *n(e,i); *n(e)i; *n[e]i; *yak; *yaka[i]; *yanem || *maŋgV; *munaka; *mun(a,u)ka || *ida; *inda ~ *iñja || *kamali; *kamuli; *ketana || *kal(a,i)m; *kamali; *takVn; *takVn[V] || *nok; *(n)ok; *ok(u); *ok[V] || *inda; *k(a,e)dap; *k(a,e)(n,d)ap; *kambu; *k(a,o)nd(a,u)p || *kamb(a,u)na; *(na)muna; *[na]muna ||

West Bomberai

! Proto-Mbahaam-Iha

| *mɛⁱn || *jaˈmbar || *[ku]ˈndur || || *wun || *wiˈra || *kaˈminV || *kaˈpas || *kiˈra || || *war ||

Asmat-Kamoro

! Proto-Asmat-Kamrau

| *amo || *juwuɾi || *oɸo || || *[a]sa || *ose || *jawu || *buɾa || *m[oi/ui] || *usa || *jeta ||

Ok-Oksapmin

! Proto-Ok-Oksapmin

| || *mVjaan || *kVŋ; *saamVVn || *aleem; *ilnem || || || *ataan || *kajoop || || || ||

Greater Awyu

! Proto-Awyu-Dumut

| *gut || *angay; *ɑgɑi; *set || *wi || *yet || *wɑidin || *yin || *seyɑt || *wɑkot || *ox || *yin || *irop ||

Kayagaric

! Proto-Gondu River

| *num || *epe || *wakum || *suopam || *map-jaxam || *wom || *taːm || *xa[x/ɣ]atam || *o[x/ɣ]om || *atu || *maitn || *kamein

Kolopom

! Proto-Kolopom

| *nemeŋg || *n[ia] || *k[o/u][a] || || *uak || *nd[ua]t || || *kumbanV || *ndzu || || *mete ||

Anim

! Proto-Fly River

| *n[u]m[u]ŋg || || *mbasik || || *kanV || *nde || || || || *tae || ||

Anim

! Proto-Inland Gulf

| *uani || *gaso || *maɸa || *ewesa || *ɸutu; *usu || *de || *nowumu; *siwio || *bubei || *ogo || *maɸi; *ta[j]e || || *jigei

Anim

! Proto-Lower Fly River

| *oɾ[eae]n || *s[eae]; *diɾean || *m[i/e]nawə || *dawod || *sVɣaɾə || *naukə || *manom || *manom || *mau[g/k]ə || *j[i]au || *didigə || *ewean

Anim

! Proto-Marind

| *nahun; *mba[m/mb] || *ŋgat || *basik || *ujub || *magaw || *de || *katane || *mandou || *adeka || *tekaw || *ketaɾ; *seŋga || *isas

Marori

! Morori

| {{lang|mok|nemeŋk}}|| {{lang|mok|koro}} || {{lang|mok|bosik}} || {{lang|mok|ujif}} || {{lang|mok|vi}} || {{lang|mok|kwi}} || {{lang|mok|kum}} || || {{lang|mok|deke}} || {{lang|mok|sir}} || {{lang|mok|mere}} ||

Gogodala-Suki

! Gogodala

| {{lang|ggw|ami}} || {{lang|ggw|soke}} || {{lang|ggw|uai}} || || || || {{lang|ggw|kadɛpa}} || || {{lang|ggw|wi}} || {{lang|ggw|ila}} || || {{lang|ggw|nabidi}}

Kiwaian

! Proto-Kiwai

| *nimo || *[k]umu || || *wowogo || *kikopu || *nuk₂a; *kota || *saɾik₂i; *si[w]io || *sagomi; *owe || *kobo || *keɾa || *(nok₂oɾa-)kopi || *gabo

Paniai Lakes

! Ekari (Paniai Lake dialect)

|| {{lang|ekg|uka}} || {{lang|ekg|dodi}} || {{lang|ekg|ekina}} || {{lang|ekg|bedo}} || {{lang|ekg|nipo}} || {{lang|ekg|pija}} || {{lang|ekg|meuka}}; {{lang|ekg|tani}} || {{lang|ekg|agoo}} || {{lang|ekg|uwo}} || {{lang|ekg|bodija}} || {{lang|ekg|mogo}} || {{lang|ekg|itá}}

Dani

! Dani, Lower Grand Valley (Tangma dialect)

|| {{lang|dni|napɩ}} || {{lang|dni|jekke}} || {{lang|dni|wam}} || {{lang|dni|sʋe}} || {{lang|dni|sʋe-kken}} || {{lang|dni|e}} || {{lang|dni|mo}} || {{lang|dni|tuki}} || {{lang|dni|i}} || {{lang|dni|ettu}} || {{lang|dni|helep}} || {{lang|dni|kwe}}

Somahai

! Momuna

|| {{lang|mqf|amega}} || {{lang|mqf|kwoka}} || {{lang|mqf|uwo}} || || {{lang|mqf|magisaga}} || {{lang|mqf|kwo}} || {{lang|mqf|ɨkɨ}} || || {{lang|mqf|iŋga}} || {{lang|mqf|kukwa}} || {{lang|mqf|kɨ}} ||

Mek

! Proto-Mek

| *ami || *gam || *be̝sam || *mak, *mag || *do̝[k] || *gal || *k[ɛ]t[e̝]ŋ || *wal || *m[ɛ/a]g || *o̝ᵘg || *gɛⁱl; *gidig || *bi[t/s]ig

Awin-Pa

! Proto-Kamula-Elevala

| *awV || *ti || *m₂aⁱnæ || *te̝ja || *m[ɔ/o̝]k[ɔ/o̝] || *je̝ || *gani || || || || *ike̝ ||

East Strickland

! Gobasi

|| {{lang|goi|om}} || {{lang|goi|sɔf}} || {{lang|goi|bɔi}} || {{lang|goi|sigɔ}} || {{lang|goi|wigɔ hɔlɔ}} || {{lang|goi|hɔmɔ̃n}} || {{lang|goi|õs}} || {{lang|goi|ogɔ}} || {{lang|goi|hõ}} || {{lang|goi|dɔbu}} || {{lang|goi|yo}} ||

Duna-Bogaya

! Duna

|| {{lang|duc|tete}} || {{lang|duc|yawi}} || {{lang|duc|isa}} || {{lang|duc|heka}} || {{lang|duc|hapa}} || {{lang|duc|lowa}}; {{lang|duc|lɔwa}} || {{lang|duc|hewa}} || {{lang|duc|eke}} || {{lang|duc|yu}} || {{lang|duc|lɔwa kiliana}}; {{lang|duc|lowa puru}} || {{lang|duc|kana}}; {{lang|duc|kuna}} ||

Duna-Bogaya

! Bogaya

|| {{lang|boq|fando}}; {{lang|boq|fiľʌ}} || {{lang|boq|ɔv̧ɔpi}}; {{lang|boq|yau}} || {{lang|boq|ʌpʌn}} || {{lang|boq|aka}}; {{lang|boq|pitʌkʌ}} || {{lang|boq|oondi}}; {{lang|boq|pitʌkʌ ɔ̃udi}} || {{lang|boq|dowa}}; {{lang|boq|tɔuʌ}} || {{lang|boq|owa}}; {{lang|boq|ɔwa}} || {{lang|boq|kaiyuu}}; {{lang|boq|kʌiu}} || {{lang|boq|paiyuku}}; {{lang|boq|pʌiuku}} || {{lang|boq|dowada}}; {{lang|boq|tɔun}} || {{lang|boq|haana}}; {{lang|boq|hʌnʌ}} ||

Bosavi

! Kaluli

|| {{lang|bco|fe}}; {{lang|bco|fẽ}} || {{lang|bco|gasa}}; {{lang|bco|kasʌ}} || {{lang|bco|kabɔ}} || {{lang|bco|ɔ̃bẽ}}; {{lang|bco|oloone}}; {{lang|bco|oobaa}} || {{lang|bco|ɔ̃bẽ uš}}; {{lang|bco|us}} || {{lang|bco|i}} || {{lang|bco|of}}; {{lang|bco|ɔf}} || {{lang|bco|ili}} || {{lang|bco|hɔ̃n}}; {{lang|bco|hoon}} || {{lang|bco|de}}; {{lang|bco|di}} || {{lang|bco|u}} ||

Kutubu

! Proto-Lake Kutubu

| || *g[e/ẽ/a]s[a/ã] || *mena || *hʲaka || *kapa || *ita || || *he̝ge̝ || *hẽ || *ita || *kana || *ig[i]a

Enga-Kewa-Huli

! Enga (Sari dialect)

| {{lang|enq|tilya}} || {{lang|enq|yana}} || {{lang|enq|mena}} || {{lang|enq|yaka}} || {{lang|enq|yaka tuku}} || {{lang|enq|ita}} || {{lang|enq|niki}}; {{lang|enq|nira}} || {{lang|enq|kana}} || {{lang|enq|indaki}} || {{lang|enq|ira}} || {{lang|enq|kan}} || {{lang|enq|kait}}

Wiru

! Wiru

|| {{lang|wiu|nomo}}; {{lang|wiu|nomò}} || {{lang|wiu|tue}} || {{lang|wiu|kaì}} || {{lang|wiu|ini}}; {{lang|wiu|inì}} || {{lang|wiu|mu̧}} || {{lang|wiu|yomo}}; {{lang|wiu|yomò}} || {{lang|wiu|lou}}; {{lang|wiu|loú}} || {{lang|wiu|tokene}} || {{lang|wiu|ue}}; {{lang|wiu|uè}} || {{lang|wiu|toe}} || {{lang|wiu|kue}}; {{lang|wiu|kué}} ||

Chimbu-Wahgi

! Kuman

|| {{lang|kue|numan}} || {{lang|kue|aʝg}}; {{lang|kue|agi}}; {{lang|kue|akɬ̥}} || {{lang|kue|bogla}}; {{lang|kue|bugɬa}} || {{lang|kue|kua}} || {{lang|kue|mugɬo}}; {{lang|kue|muɬo}} || {{lang|kue|endi}} || {{lang|kue|ande}}; {{lang|kue|andesuŋgua}} || {{lang|kue|ba}} || {{lang|kue|nigl}}; {{lang|kue|nikɬ̥}} || {{lang|kue|baugl}}; {{lang|kue|doŋga}} || {{lang|kue|kombuglo}}; {{lang|kue|kombugɬo}} || {{lang|kue|konbo}}; {{lang|kue|konumbo}}

Madang

! Proto-Madang

| *[n]iman || || || *kVbara || *munaka || *tari || *kamali || *kalam; *takun || *yag(V) || *k(a,e)dap || *namanu ||

Finisterre

! Mungkip

|| {{lang|mpv|mi}}; {{lang|mpv|mīŋ}} || {{lang|mpv|sap}} || {{lang|mpv|kare}} || {{lang|mpv|jāŋ}} || {{lang|mpv|qiliq}} || {{lang|mpv|bɛm}} || {{lang|mpv|maim}}; {{lang|mpv|male}} || {{lang|mpv|jaʁip}} || {{lang|mpv|ime}}; {{lang|mpv|imɛ}} || {{lang|mpv|kuduk}}; {{lang|mpv|kugup}} || {{lang|mpv|qawade}} || {{lang|mpv|tɛlɛ}}; {{lang|mpv|tɛrɛpmēŋ}}

Huon

! Selepet

|| {{lang|spl|imen}} || {{lang|spl|soso}} || || {{lang|spl|nâi}}; {{lang|spl|nɔi}} || || {{lang|spl|nak}} || {{lang|spl|dewutâ}}; {{lang|spl|dewutɔ}} || {{lang|spl|emesenŋe}} || {{lang|spl|to}} || {{lang|spl|kɔlɔp}} || {{lang|spl|kât}}; {{lang|spl|kɔt}} || {{lang|spl|giop}}

Kainantu-Goroka

! Proto-Eastern Kainantu-Goroka

| *nu-N || *iya-N || *poe-V || || || *yë-V || || || *no-N || *ida-V || || *ä-N

Kainantu-Goroka

! Proto-Eastern Kainantu

| *numɐ || *w₂ɐⁱni || *p₂uᵄɾɐ || *inɑːmɐ; *uwini || *uɾu || *jɐtɐɾi || *j₂uᵄni || *[u]toːnɐ || *noːni || *iʔjɐ || *oːni || *ɑːni

Kainantu-Goroka

! Proto-Northern Kainantu

| *nuN || *ijɐN || *poːɾ || *nuN || *uɾ || *jɑːj || *ɑːʔ || *wi[ɾ]oːN || *noːN || *itɐ || *oː[ɾ/j] || *ɑːj

Angan

! Simbari

|| {{lang|smb|ila}} || {{lang|smb|njɨlɨka}} || || {{lang|smb|ntaqatɨ}} || {{lang|smb|pantapta}} || {{lang|smb|ika}} || {{lang|smb|kwɨnja}}; {{lang|smb|nilya}} || {{lang|smb|lampaaka}} || {{lang|smb|aalya}}; {{lang|smb|wanya}} || {{lang|smb|ntɨka}} || {{lang|smb|sɨla}} ||

Turama-Kikori

! Proto-Rumu-Omati

| *gutɔm || *gas || *gɔ[u]n || *gaᵋ || *d[ɔ]um || *i || *ɛsɔa || || *wẽ̝ || *i || || *dɛⁱ

Goilalan

! Fuyug

|| {{lang|fuy|hi}} || {{lang|fuy|ho}}; {{lang|fuy|oi}} || {{lang|fuy|ovo}} || {{lang|fuy|Nemba}}; {{lang|fuy|nembe}} || {{lang|fuy|hulombo}} || {{lang|fuy|i'i}} || {{lang|fuy|evuli}} || {{lang|fuy|hama}} || {{lang|fuy|ʒu}} || {{lang|fuy|oki}} || {{lang|fuy|zo}} || {{lang|fuy|enamba}}; {{lang|fuy|inambe}}

Goilalan

! Tauade

|| {{lang|ttd|dautʰ}} || {{lang|ttd|kɔveřa}} || {{lang|ttd|pɔřu}} || {{lang|ttd|kide}} || {{lang|ttd|mutuwu}} || {{lang|ttd|eata}} || {{lang|ttd|vatava}} || {{lang|ttd|ɔne}} || {{lang|ttd|ipi}} || {{lang|ttd|e'na·m}} || {{lang|ttd|evi'ti}} || {{lang|ttd|bɔřiƀařa}}

Greater Binanderean

! Proto-Binandere

| || *sinә || *pu || || *munju || *i || *iji; *waeko || *inua || || *awo || *g{o,e}mb{a,i}(ro) || *begata; *esa; *ndai

Koiarian

! Proto-Koiarian

| *ʔumu || || || *ugu[fa] || *uni || *idí || || || || *vené || *muni ||

Kwalean

! Proto-Kwalean (Ross)

| *(n)omo(ne) || *ɣuni || *aba || *teboare || *ma(va) || || *mada || *bato || *vou; *wara || *ire || *hadi ||

Kwalean

! Proto-Humene-Uare (Usher)

| *nɔmɔnɛ || *ɣo̝ni || *aba || *ne̝ni; *t[e̝]b[o̝]ɾ[e̝] || *maɣa || || *maˈda || *batɔ || *wɔu || *iɾɛ || *hadi || *e̝bi

Manubaran

! Proto-Manubaran (Ross)

| *gue || *auna || *Dona || *erena || *une-ma || *yabo || *maida(ka) || *e(y)oʔa; *mohe- (?) || *koru || *ita || ||

Manubaran

! Proto-Mount Brown (Usher)

| *gu[w]e || *auna || *dona || *eɾena || *unema || *jabo || *me[i]daʔa || *ejoʔa || *koɾu || *ita || *waʔiga || *ida

Yareban

! Proto-Musa River

| *uʔa || *kua || *boɾo || *gasiɾa; *ada || *baka; *uɾimi || *ana || *eweaka || *maɾabe; *sakaɾa || *adua || *inaʔa || *oma; *gebiɾo || *daʔaba

Mailuan

! Mailu (Ilai dialect)

| {{lang|mgu|tuma}} || {{lang|mgu|dari}}|| {{lang|mgu|talae}} || {{lang|mgu|manu}} || {{lang|mgu|muruʔu}} || {{lang|mgu|ana}} || {{lang|mgu|nina}} || {{lang|mgu|dovele}} || {{lang|mgu|ʔaʔama}} || {{lang|mgu|eu}} || {{lang|mgu|gomana}} || {{lang|mgu|laea}}

Dagan

! Daga

|| {{lang|dgz|kuisin}} || {{lang|dgz|eao}} || {{lang|dgz|tuan}} || {{lang|dgz|nɛnip}} || {{lang|dgz|bagua}} || {{lang|dgz|oma}} || {{lang|dgz|oam}} || {{lang|dgz|siragam}} || {{lang|dgz|kaum}} || {{lang|dgz|om}}

class="wikitable collapsible sortable" style="font-size: 85%"

|+ Miscellaneous

! family !! language !! man !! woman !! name !! eat !! one !! two

Trans-New Guinea

! Proto-Trans-New Guinea

| *abV; *ambi || *panV; *pan(V) || *ibi; *imbi; *wani || *na; *na- || || *ta(l,t)(a,e)

West Bomberai

! Proto-Mbahaam-Iha

| *nami-sar || *t[ɔ/u]mb[ɔ/u]r || *nⁱɛ || *nawa || *ɔkʷɔ[nɔ] ||

Asmat-Kamoro

! Proto-Asmat-Kamrau

| || *ɟawoɟa || *uwase || *n[a]- || *ɟawa[kV] || *kaboma

Ok-Oksapmin

! Proto-Ok-Oksapmin

| || || *win || || ||

Greater Awyu

! Proto-Awyu-Dumut

| || *ran; *rɑn || *füp; *pip || *ɑde; *en; *ɛn- || || *rumo; *rumon

Kayagaric

! Proto-Gondu River

| *jo[k] || *enop || *na[k] || *xapti || *pa[x/ɣ]amo[x/k] || *tousiki

Kolopom

! Proto-Kolopom

| *ndz[ia]p || *jowa[k] || *n[e/a][k/ŋg] || || || *[j]enapa; *sVp

Anim

! Proto-Fly River

| *anem || *anum || || || *ija (?) || *meas[i]

Anim

! Proto-Inland Gulf

| *aneme || *anumu || *jiga || || *jaigio || *measi

Anim

! Proto-Lower Fly River

| *anem(ə) || *anum(ə) || *gag || *tamu || *ɣoɾ[e]a[u][k] || *mis

Anim

! Proto-Marind

| *anem || *anum || *igij || *ɣawi[ɣ] || *ijako[d]; *ijakod || *inah

Marori

! Morori

|| {{lang|mok|yexri}} || || {{lang|mok|nex}} || {{lang|mok|kef}} || {{lang|mok|sekodu}} || {{lang|mok|yenadu}}

Gogodala-Suki

! Gogodala

|| {{lang|ggw|dala}}; {{lang|ggw|dalagi}} || {{lang|ggw|ato}}; {{lang|ggw|susɛgi}} || {{lang|ggw|gagi}} || {{lang|ggw|na}} || ||

Kiwaian

! Proto-Kiwai

| *dubu || *oɾobo; *upi || *paini, *paina || *oɾuso (sg.), *iɾiso (pl.) || *nak[o/u] || *netoa

Paniai Lakes

! Ekari (Paniai Lake dialect)

|| {{lang|ekg|jame}} || || {{lang|ekg|eka}} || {{lang|ekg|nai}} || {{lang|ekg|ena}}; {{lang|ekg|kate}} || {{lang|ekg|wijá}}

Dani

! Dani, Lower Grand Valley (Tangma dialect)

|| {{lang|dni|ap}} || {{lang|dni|he}}; {{lang|dni|hʋmɩ}} || {{lang|dni|ettake}} || || {{lang|dni|oppakke-at}} || {{lang|dni|p:ie}}

Somahai

! Momuna

|| {{lang|mqf|mogo-mearu}} || || || {{lang|mqf|nowa-}} || ||

Mek

! Proto-Mek

| || *ge̝l || *si || *de̝-(b) || *[na]tɔn || *b[e̝/ɛ]te̝ne̝

Awin-Pa

! Proto-Kamula-Elevala

| *k[ɔ/o̝]b[a/ɔ] || || *pi || *de̝- || *tV[n/d]o̝ ||

East Strickland

! Gobasi

|| {{lang|goi|os}} || {{lang|goi|uliʌ}} || {{lang|goi|hũni}} || {{lang|goi|nɔwalaga}} || {{lang|goi|hele}} || {{lang|goi|bihinɔ̃n}}

Duna-Bogaya

! Duna

|| {{lang|duc|anoa}}; {{lang|duc|anɔa}} || {{lang|duc|ima}} || {{lang|duc|yaka}} || {{lang|duc|nai-}}; {{lang|duc|neyana}} || {{lang|duc|du}} || {{lang|duc|yapa}}

Duna-Bogaya

! Bogaya

|| {{lang|boq|ami}}; {{lang|boq|ʌmĩ}} || {{lang|boq|ĩmiʌ}}; {{lang|boq|imya}} || {{lang|boq|ʌmĩn}}; {{lang|boq|yaga}} || {{lang|boq|nã}}; {{lang|boq|nosii}} || {{lang|boq|mɔsʌ kɔmʌ}}; {{lang|boq|moso}} || {{lang|boq|efʌn}}; {{lang|boq|yeefa}}

Bosavi

! Kaluli

|| {{lang|bco|kalu}} || {{lang|bco|ga}}; {{lang|bco|kesali}}; {{lang|bco|kesari}} || {{lang|bco|wi}} || {{lang|bco|maya}} || {{lang|bco|ãgel}}; {{lang|bco|angel}} || {{lang|bco|a̧dep}}; {{lang|bco|ãdip}}

Kutubu

! Proto-Lake Kutubu

| || || || *ne- || *hʲaga ||

Enga-Kewa-Huli

! Enga (Sari dialect)

|| {{lang|enq|akali}} || {{lang|enq|eŋda}} || {{lang|enq|keŋge}} || {{lang|enq|neŋge}} || {{lang|enq|mendai}} || {{lang|enq|lapoma}}

Wiru

! Wiru

|| {{lang|wiu|ali}} || {{lang|wiu|atoa}}; {{lang|wiu|atòa}} || {{lang|wiu|ibini}}; {{lang|wiu|ibíni}} || {{lang|wiu|nakò}}; {{lang|wiu|one ne nako}} || {{lang|wiu|odene}} || {{lang|wiu|takuta}}; {{lang|wiu|ta kutà}}

Chimbu-Wahgi

! Kuman

|| {{lang|kue|yagl}}; {{lang|kue|yakɬ̥}} || {{lang|kue|ambu}} || {{lang|kue|kaŋgin}}; {{lang|kue|kangi-ne}} || {{lang|kue|neuŋgua}} || {{lang|kue|suařa}} || {{lang|kue|suo}}

Madang

! Proto-Madang

| || *na-gali(k) || *ibi; *wañim || *(n,ñ)a || *kati(ŋ,g)a || *arigita

Finisterre

! Mungkip

|| {{lang|mpv|mɛ}} || {{lang|mpv|tam}} || {{lang|mpv|buŋām}}; {{lang|mpv|wow}} || {{lang|mpv|nʌna}} || {{lang|mpv|kubugaŋ}} || {{lang|mpv|lifɛt}}

Huon

! Selepet

|| {{lang|spl|lok}} || {{lang|spl|apet}}; {{lang|spl|ibi}} || {{lang|spl|kut}}; {{lang|spl|kut-}} || {{lang|spl|ne}}; {{lang|spl|ni-}} || {{lang|spl|konok}} || {{lang|spl|yâhâp}}

Kainantu-Goroka

! Proto-Eastern Kainantu-Goroka

| *kwe-(t)-V || || *-wi-Q || || *boda ||

Kainantu-Goroka

! Proto-Eastern Kainantu

| *wɐⁱ-iNti || *ɐnɑːjeː || *utu || *nɐ- || *moːʔjɑː || *tɑːɾɐ

Kainantu-Goroka

! Proto-Northern Kainantu

| *wɑːⁱNsɐ || *ɐnɑːsi || *wiʔ || || *mɐnɑː || *tɑːN

Angan

! Simbari

|| {{lang|smb|kwala}} || {{lang|smb|aampala}} || {{lang|smb|yavata}} || {{lang|smb|an̲aantapyɨ}} || {{lang|smb|pɨrɨ'mɨna}} || {{lang|smb|pɨvɨraalna}}

Turama-Kikori

! Proto-Rumu-Omati

| || || || *e̝ne̝ne̝n || || *t[aⁱ/aᵋ]

Goilalan

! Fuyug

|| {{lang|fuy|A'a}}; {{lang|fuy|an}} || {{lang|fuy|Amu}}; {{lang|fuy|amuri}} || {{lang|fuy|ifa}} || {{lang|fuy|huni nene}} || {{lang|fuy|fida}} || {{lang|fuy|ʒuvalo}}

Goilalan

! Tauade

|| {{lang|ttd|baře}} || {{lang|ttd|iva}} || {{lang|ttd|ape'te}} || {{lang|ttd|ɔmei nai}} || {{lang|ttd|kɔne}} || {{lang|ttd|kupal'iai}}

Greater Binanderean

! Proto-Binandere

| *embә || *bam{u,o}nә || *jajo; *jawә || *ind-; *mind- || *daba ||

Koiarian

! Proto-Koiarian

| || *maɣina || *ifí || *i- || *(i,o)gau ||

Kwalean

! Proto-Kwalean (Ross)

| *vaʒe || *no'ɣone || *ni || *anE- || *teba || *aheu

Kwalean

! Proto-Humene-Uare (Usher)

| *wajɛ || *nɔgɔnɛ || *ni || *an- || *te̝bɔ || *ahɛu

Manubaran

! Proto-Manubaran (Ross)

| *amie || || *roka || *iri- || *yokohi || *(ye)(ka)ma[nu]

Manubaran

! Proto-Mount Brown (Usher)

| *ami[j]e || *ɾema || *ɾoka || *iɾi- || *jokohi || *[ɾ/j]ema

Yareban

! Proto-Musa River

| *e[ʔe]me || *aweta || *ibi || *it- || *demu ||

Mailuan

! Mailu (Ilai dialect)

| {{lang|mgu|egi}} || {{lang|mgu|avesa}} || {{lang|mgu|omu}} || {{lang|mgu|isiisi}} || {{lang|mgu|ʔomu}} || {{lang|mgu|ʔava}}

Dagan

! Daga

|| {{lang|dgz|apan}} || {{lang|dgz|oaen}} || {{lang|dgz|yaoa}} || {{lang|dgz|naiwan}} || {{lang|dgz|daiton}} || {{lang|dgz|dɛrɛ}}

For other lexical comparison tables of Papuan languages, see also:

See also

References

{{Reflist}}

Bibliography

{{Refbegin}}

  • {{cite book | last1=Pawley | first1=Andrew | author-link=Andrew Pawley | last2=Hammarström | first2=Harald | author-link2=Harald Hammarström | chapter=The Trans New Guinea family | title=The Languages and Linguistics of the New Guinea Area | publisher=De Gruyter | year=2017 | isbn=978-3-11-029525-2 | doi=10.1515/9783110295252-002 | pages=21–196 | hdl=20.500.12657/23887 | url=https://library.oapen.org/handle/20.500.12657/23887 }}
  • {{cite book | last = Pawley | first = Andrew | author-link = Andrew Pawley | year = 1998 | chapter = The Trans New Guinea Phylum hypothesis: A reassessment | editor = Jelle Miedema |editor2=Cecilia Odé |editor3=Rien A.C. Dam | title = Perspectives on the Bird's Head of Irian Jaya, Indonesia | location = Amsterdam | publisher = Rodopi | pages = 655–90 | isbn = 978-90-420-0644-7 | oclc = 41025250}}
  • {{cite book | last = Pawley | first = Andrew | author-link = Andrew Pawley | year = 2005 | chapter = The chequered career of the Trans New Guinea hypothesis: recent research and its implications | editor = Andrew Pawley |editor2=Robert Attenborough |editor3=Robin Hide |editor4=Jack Golson | title = Papuan pasts: cultural, linguistic and biological histories of Papuan-speaking peoples | location = Canberra | publisher = Pacific Linguistics | pages = 67–107 | isbn = 0-85883-562-2 | oclc = 67292782}}

{{Malcolm Ross Pronouns}}

  • {{cite book | editor-first = Stephen A. | editor-last = Wurm | editor-link = Stephen Wurm | year = 1975 | title = Papuan languages and the New Guinea linguistic scene: New Guinea area languages and language study 1 | url = http://www.papuaweb.org/dlib/bk/pl/C38/_toc.html | publisher = Dept. of Linguistics, Research School of Pacific Studies, Australian National University | location = Canberra | oclc = 37096514 | access-date = 2019-09-23 | archive-date = 2010-06-20 | archive-url = https://web.archive.org/web/20100620132933/http://papuaweb.org/dlib/bk/pl/C38/_toc.html | url-status = dead }}

{{Refend}}

Further reading

  • Ross, Malcolm. 2014. [http://transnewguinea.org/language/proto-trans-new-guinea Proto-Trans-New-Guinea]. TransNewGuinea.org.